آریا جوان - تبیان / هر چند این پدر نیست که جنین را حمل می‌کند؛ اما سلامت پدر، خصوصاً سالم‌بودن اسپرم‌هایش، نقش بسیار مهمی در باردارشدن یا نشدن مادر دارد. اگر شمار اسپرم‌های پدر پایین باشد، احتمال بارور شدن تخمک مادر بسیار کمتر می‌شود. پایین‌بودن شمار اسپرم به این معنی است که مقدار اسپرم در مایع منی کمتر از حد نرمال باشد. تعداد نرمال اسپرم‌ها می‌تواند از 15 میلیون تا بیش از 200 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر مایع منی باشد. اگر شمار اسپرم کمتر از 15 میلیون باشد، کم تلقی می‌شود.

علت پایین‌بودن تعداد اسپرم‌ها چیست؟
 گاهی علت پایین‌بودن تعداد اسپرم‌ها مشخص نیست، اما یک سری علت‌های احتمالی وجود دارد:
. عدم تعادل هورمونی
. ضربه به بیضه‌ها (مثلاً آسیب‌های ورزشی)
. پایین نیامدن بیضه‌ها (حتی مواردی که زود درمان شده‌اند)
 . واریکوسل (بزرگ‌شدن رگ‌های داخل کیسه بیضه، نه شبیه رگ‌های واریس که می‌توانند در پاها ظاهر شوند)
. اورکیت یا التهاب بیضه که اغلب ناشی از عفونت است
. برخی از بیماری‌های منتقله از راه جنسی
. مصرف برخی از داروها
. برخی از عمل‌های جراحی پیشین
. علت‌های محیطی مانند قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی یا تشعشع
. فاکتورهای سبک زندگی از جمله سیگارکشیدن، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر و چاقی
لازم است یادتان باشد که شمار اسپرم تنها فاکتور پیش‌بینی‌کننده باروری یا عدم باروری تخمک نیست. عوامل مهم دیگر مرتبط با اسپرم نیز وجود دارند که ازاین‌جهت اهمیت دارند، مثل قدرت حرکت اسپرم و مورفولوژی. هر گونه اختلالی در بیش از یکی از این مؤلفه‌ها، اثر شمار اسپرم بر باروری را افزایش می‌دهد.

علائم و نشانه‌های پایین‌بودن شمار اسپرم
ممکن است پایین‌بودن شمار اسپرم، هیچ علامت دیگری به‌جز ناباروری نداشته باشد. اما برخی افراد ممکن است دارای این علائم نیز باشند:
. کاهش موی صورت یا بدن که می‌تواند نشانه یک عدم تعادل هورمونی یا یک اختلال کروموزومی باشد.
. درد، تورم یا برآمدگی در بیضه یا اطراف آن
چگونه به ط ور طبیعی شمار اسپرم‌ها را افزایش دهید؟
خوشبختانه پایین‌بودن شمار اسپرم‌ها خودبه‌خود به معنی ناباروری در مردان نیست. ضمناً راهکارهایی برای افزایش تعداد اسپرم‌ها به طور طبیعی وجود دارند که می‌توانند شانس زن و مرد را برای بچه‌دارشدن بیشتر کنند.
غذاهای سالم و مغذی بخورید
فقط نیازهای غذایی مادر در فرایند بچه‌دارشدن اهمیت ندارند و تغذیه پدر نیز در این میان نقش مهمی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد آقایان نیز باید مقدار زیادی ویتامین C و ویتامین E، زینک (روی) و فولیک‌اسید مصرف کنند که به طور طبیعی در سبزی‌ها و میوه‌ها، غلات کامل و پروتئین کم‌چرب وجود دارند.
غذاهای آنتی‌اکسیدان دار مثل گردو و میوه‌ها و سبزی‌ها نیز می‌توانند کیفیت اسپرم را بالا ببرند. همچنین کمبود ویتامین‌های C و D و E، زینک و سلنیوم و فولیک‌اسید و چربی‌های سالم مثل امگا 3 نیز می‌توانند در تولید اسپرم و کیفیت آن اختلال ایجاد کنند.
از طرفی دیگر، بعضی از غذاها برای اسپرم مضر هستند. رژیم‌های غذایی پُر از چربی‌های اشباع (مثل غذاهای سرخ شده، گوشت‌های فراوری شده) می‌توانند کیفیت اسپرم را کاهش دهند. بعضی مطالعات نشان داده‌اند مصرف زیاد سویا و فراورده‌های آن می‌تواند غلظت اسپرم را کاهش دهد.
بنابراین لازم است یک مرد به‌عنوان کسی که قصد بچه‌دارشدن دارد، رژیم غذایی سالم و مغذی داشته باشد و روزانه مولتی‌ویتامین مصرف کند.
استرستان را کاهش دهید
استرس می‌تواند در تولید اسپرم اختلال ایجاد کند؛ بنابراین اگر قصد بچه‌دارشدن دارید برای کاهش استرس خود برنامه‌ای در نظر بگیرید. شما باید به‌اندازه کافی بخوابید، به طور منظم ورزش کنید و سعی کنید روش‌های آرام‌سازی مثل مدیتیشن یا تنفس عمیق را یاد بگیرید.
بدنتان را زیاد گرم نکنید
اگر برای بچه‌دارشدن تلاش می‌کنید، به‌عنوان یک آقا نباید اندام‌های تناسلی را خود را زیاد در معرض گرما قرار دهید. مثلاً از وان آب گرم، حمام سونا و جکوزی گرم استفاده نکنید. چون دمای زیاد بدن می‌تواند کیفیت و تعداد اسپرم‌ها را کاهش دهد.
سیگار را ترک کنید
سیگار و داروهای روان‌گردان و الکل همگی می‌توانند تعداد اسپرم‌ها را کاهش دهند. ترکیبی از این عادت‌ها برای باروری مردان مضر است. مطالعات نشان داده‌اند مردانی که سیگار می‌کشند، تمایل جنسی کمتری دارند. سیگار و مواد روان‌گردان و الکل هم می‌توانند بر میل جنسی و عملکرد جنسی اثر بگذارند.
بهتر است تمام این عادات مضر را به طور کامل کنار بگذارید. ضمناً اگر قصد بچه‌دارشدن دارید حتماً می‌دانید که قرارگرفتن جنین و کودک در معرض دود دست‌دوم سیگار تا چه حد برای سلامتی او مضر است.
رابطه جنسی منظم داشته باشید
اگر فکر می‌کنید تعداد رابطه جنسی‌تان را کمتر کنید تا اسپرم بیشتری ذخیره کنید و زمانی که به آن بیشتر نیاز دارید (مثلاً در زمان تخمک‌گذاری) استفاده کنید، کاملاً اشتباه می‌کنید. تحقیقات نشان می‌دهد اگر شما به‌عنوان یک مرد، شمار اسپرم نرمالی دارید، باید هر یکی دو روز رابطه جنسی برقرار کنید تا احتمال بچه‌دارشدن شما در بیشترین حد خود باشد. اگر هم تعداد اسپرمتان کم است، باید هر دو سه روز رابطه جنسی داشته باشید.
ضمناً، فواصل زیاد بین رابطه‌های جنسی شما و همسرتان در واقع می‌تواند احتمال بچه‌دار شدنتان را کاهش دهد. چطور چنین چیزی ممکن است؟ هر چند به تعویق‌انداختن رابطه جنسی، تعداد اسپرم‌ها را افزایش می‌دهد؛ اما ذخیره اسپرم‌ها برای بیشتر از یک روز، قدرت حرکت آنها را کاهش می‌دهد.
از آن سو، رابطه جنسی زیاد (بیشتر از یک‌بار در روز)، احتمال باروری را افزایش نخواهد داد. زیرا انزال بیشتر از یک‌بار در روز به بدن فرصت تولید دوباره اسپرم را نمی‌دهد.
وزن خود را کنترل کنید
زنانی که اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند بیشتر از زنانی که وزن نرمالی دارند، طول می‌کشد تا باردار شوند. تحقیقات نشان می‌دهد همین مسئله در مورد مردان نیز وجود دارد و مردانی که اضافه‌وزن دارند بیشتر احتمال دارد دچار مشکلات باروری شوند.
مطالعه‌ای نشان داده 9 کیلوگرم افزایش وزن برای یک مرد می‌تواند احتمال مشکلات ناباروری را تا 10 درصد افزایش دهد. داشتن شاخص توده بدنی پایین (کمتر از 20) هم می‌تواند کیفیت و غلظت اسپرم را کاهش دهد؛ بنابراین اگر قصد بچه‌دارشدن دارید و دچار اضافه‌وزن هستید، برای کاهش وزن اقدام کنید.
از مواد شیمیایی مضر دوری کنید
شما باید از قرارگرفتن در معرض انواع مواد شیمیایی مضر و خطرناک مثل سرب، سموم و آفت‌کش‌ها و دیگر سمومی که در محیط‌های صنعتی وجود دارند خودداری کنید. اگر شما یا همسرتان مجبور هستید با مواد شیمیایی سروکار داشته باشید، راهکارهایی وجود دارد که کمتر در معرض این مواد باشید:
. همیشه دستکش و لباس محافظ بپوشید.
. تماس پوستی با مواد شیمیایی نداشته باشید.
. دست‌ها را قبل از خوردن یا آشامیدن بشویید.
. قبل از واردشدن به خانه، لباس کارتان را عوض کنید و دست‌ها را با آب و صابون بشویید.
. به‌محض رسیدن به خانه دوش بگیرید.
. لباس‌های کار را جدای از سایر لباس‌ها بشویید.
پیش از اقدام به بچه‌دارشدن چکاپ پزشکی شوید
درست همان‌طور که یک زن باید پیش از باردارشدن چکاپ پزشکی شود، برای یک مرد هم چنین کاری لازم است. پزشک باید مطمئن شود اگر هر گونه بیماری مزمنی دارید تحت کنترل است، داروهای مصرفی‌تان را بررسی کند که آیا بر باروری اثر می‌گذارند یا نه تست ژنتیک نیاز دارید یا نه و آیا لازم است تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید.
لپ‌تاپ را روی پاهایتان نگذارید
تحقیقات نشان داده مردانی که از لپ‌تاپ روی پاهای خود استفاده می‌کنند، تعداد اسپرم کمتری دارند. احتمالاً دلیلش این است که گرمای ناشی از کامپیوتر می‌تواند دمای بیضه‌ها را بالا ببرد و شمار اسپرم‌ها را کاهش دهد. لپ‌تاپ را روی میز بگذارید نه روی پاهایتان!
مدتی دوچرخه‌سواری نکنید
اگر ساعت‌ها در هفته دوچرخه‌سواری می‌کنید، پس بهتر است فعلاً این کار را نکنید. هنگام دوچرخه‌سواری، بیضه‌ها تحت‌فشار قرار می‌گیرند و شاید نتوانند کارشان را درست انجام دهند.
یادتان باشد پایین‌بودن تعداد اسپرم‌ها به معنی عدم توانایی برای بچه‌دارشدن نیست. شما می‌توانید با چند تغییر در عادت‌ها و سبک زندگی خود، شمار اسپرم‌هایتان را افزایش دهید و احتمال باروری‌تان را بیشتر کنید.