بزرگنمايي:

آریا جوان - برای بسیاری از ما پیش آمده که پس از برخواستن از خواب با وجود اینکه مطمئن هستیم رویا دیده‌ایم اما نه تنها جزئیات خواب بلکه حتی کلیات آن را به یاد نیاوریم.

دانشمندان علوم زیستی با مطالعۀ انسان و حیوانات آزمایشگاهی به برخی از دلایل این مساله دست‌ یافته‌اند.
خواب به طور کلی چهار یا پنج مرحله دارد که مراحل اول را «خواب بدون حرکات سریع چشم (non-REM)» و مرحله آخر را «خواب همراه با حرکات سریع چشم (REM)» می‌نامند.
مرحله اول: مرحله اول خواب که به خواب سبک مشهور است، کوتاه‌ترین مرحله خواب است که به طور متوسط بین 5 تا 10 دقیقه طول می‌کشد. در این مرحله ذهن و بدن شروع به «کند شدن» می‌کنند و این مسأله باعث می‌شود احساس خواب آلودگی کنیم. از آنجایی که این مرحله خواب عمق ندارد، احتمال بیدار شدن در آن بسیار زیاد است.
مرحله دوم: این مرحله همچنان فرد در خواب سبک است اما حرکت چشم، ضربان قلب، دمای بدن و فعالیت عضلات کاهش یافته و ذهن را برای خواب عمیق آماده می‌کند. همچنین برخی تغییرات در امواج مغزی پدیدار می‌آید. گفته می‌شود که بیشتر خاطرات ما در این زمان در مغز ساخته می‌شوند و در حافظه بلند مدت جای می‌گیرند.
مراحل سوم و چهارم: در این مراحل بدن وارد مرحله خواب عمیق می‌شود. اگر فرد بر اثر یک محرک خارجی به طور ناگهانی در این مرحله از خواب بیدار شود ممکن است تا چند دقیقه دچار گیجی در مورد زمان و مکان شود. این مرحله برای فعالیت‌های حیاتی بدن از جمله تنظیم هورمون‌ها، سیستم ایمنی بدن و ترمیم جسم و ذهن بسیار ضروری است.
مرحله پنجم: با گذر از مراحل ابتدایی، بدن وارد آخرین مرحله خواب یا «خواب همراه با حرکات سریع چشم» می‌گردد. این مرحله‌ای است که مغز ما رؤیا دیدن را تجربه می‌کند یا به عبارت دیگر خواب می‌بینیم. در این مرحله ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد و تنفس می‌تواند نامنظم، سریع و کم‌عمق شود. مرحله آخر که معمولا 90 دقیقه از زمانی که به خواب می‌رویم به طول می‌انجامد، پیچیده‌ترین مرحله خواب است و دانش کمی در مورد آن وجود دارد.
تحقیقات جدیدی که بر روی خواب دیدن صورت گرفته نشان می‌دهد که یک دورۀ ویژه در مرحله آخر خواب وجود دارد که به آن «دوره فراموشی» اطلاق می‌گردد. این مرحله برای جلوگیری از ورود و پردازش اطلاعات اضافه در مغز است و به فراموش کردن اطلاعات غیرضروری که وارد مغز می‌شوند، کمک می‌کند.
به نظر می‌رسد مغز اغلب رؤیاها را به عنوان اطلاعات بی‌اهمیت در نظر گرفته و سعی دارد آنها را از حافظه پاک کند تا از ورود و ذخیره آنها در درون سلول‌های عصبی که مسئولیت حافظه را بر عهده دارند جلوگیری به عمل آورد.
دانشمندان با تحقیق روی موش‌های آزمایشگاهی دریافتند که سلول‌های عصبی سازنده ملانین که در ناحیه هیپوکمپوس (بخشی از مغز که مسئول یادگیری و حافظه است) واقع شده‌اند به مغز کمک می‌کنند تا برخی اطلاعات را به دست فراموشی بسپارد.
تحقیقات پیشین همچنین نشان می‌دهد که وجود برخی هورمون‌ها از جمله اورکسین (هیپوکرتین) که خواب و اشتها را تنظیم می‌کنند و همچنین کاهش تعداد سلول‌های عصبی در ناحیه هیپوکامپوس مغز با افزایش سن سبب می‌گردد که پس از بیدار شدن رؤیاها فراموش شوند.