بزرگنمايي:

آریا جوان - عملیات «چشمه صلح» سومین اقدام نظامی ترکیه علیه سوریه از سال 2016 تاکنون است. این عملیات نظامی می‌تواند بار دیگر نقشه درگیری در مرز سوریه را تغییر دهد .

عملیات «چشمه صلح» سومین اقدام نظامی ترکیه علیه سوریه از سال 2016 تاکنون است. این عملیات نظامی می‌تواند بار دیگر نقشه درگیری در مرز سوریه را تغییر دهد و ضربات جدی به گروه‌ها و شبه نظامیان کُرد در نزدیکی مرز با ترکیه وارد کند. ضمن اینکه می‌تواند زمینه بروز دوباره داعش را در بخش‌هایی از سوریه فراهم سازد.
ترکیه چه می‌خواهد؟
ترکیه دو هدف اصلی در شمال شرقی سوریه دارد: نخست، راندن شبه نظامیان کرد از نزدیکی مرزهای خود. آنکارا با این کار می‌خواهد تهدید امنیتی این شبه نظامیان را از مرزهای خود دور کند. اما هدف دوم ترکیه، ایجاد فضایی در داخل سوریه است که از آن طریق بتواند 2 میلیون پناهنده سوری را که در درون ترکیه هستند در درون خاک سوریه مستقر کند.
در واقع ترکیه در پی این است با همراهی آمریکا منطقه‌ای را تحت عنوان «منطقه امن» در درون خاک سوریه به طول 32 کیلومتر ایجاد کند. هرچند اردوغان اخیرا در مورد گسترش این منطقه به فراتر از جغرافیای فوق‌الذکر تا نزدیک شهرهای رقه و دیرالزور هم سخن گفته است. او در پی این است با این اقدام مهاجران بیشتری را از ترکیه به کشورشان یعنی سوریه بازگرداند.
چه بر سر کردها می‌آید؟
نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها که به آن SDF اطلاق می‌شود سالها تلاش کردند کنترل خود را در سراسر شمال و شرق سوریه با کمک ائتلاف تحت رهبری آمریکا گسترش دهند. این گروه‌های کردی با مبارزه علیه گروه موسوم به دولت اسلامی نقش مهمی در عقب نشاندن این گروه از سرزمین‌هایی که تحت اشغال خود در آورده بودند، داشتند.
گروه‌های کردی همواره می‌گویند که ادعای استقلال طلبی ندارند، بلکه در پی کسب خودمختاری برای خود هستند. این در حالیست که دولت سوریه نظر متفاوتی دارد و می‌گوید کردها به دنبال تجزیه طلبی‌اند.
شورای دموکراتیک سوریه وابسته به SDF گفته است این حمله ترکیه می‌تواند موج جدید جابه‌جایی گروهی مردم را به دنبال داشته باشد. حال باید دید نیروهای آمریکایی تا چه اندازه از این منطقه عقب نشینی خواهند کرد. عقب نشینی کامل آمریکا زمینه را برای پیشرفت‌های بیشتر ترکیه فراهم می‌سازد. ضمن اینکه برخی از تحلیلگران بر این باورند ممکن است شرایط برای پیشروی ستیزه‌جویان داعش نیز هموار شود.
از سوی دیگر کردها تصمیم گرفتند به دمشق سفر کنند و با دولت سوریه و روسیه برای شرایط جدید مذاکره نمایند. هرچند این مذاکرات جدید نیست و پیشتر هم انجام شده بدون اینکه نتیجه‌ای حاصل شود، اما به نظر می‌رسد گزینه اجازه دادن کردها به استقرار نیروهای دولتی سوریه و همچنین روسیه در مرز می‌تواند از توافقات احتمالی باشد.
بدیهی است نسبت مستقیمی بین میزان عقب نشینی آمریکا و پیشرفت این مذاکرات وجود دارد و هرچه میزان عقب نشینی آمریکا بیشتر باشد، شانس به نتیجه رسیدن مذاکرات میان کردها و دولت سوریه و روسیه بالاتر خواهد بود.
ترکیه تا کجا پیش می‌رود؟
منطقه مرزی در شمال شرقی سوریه که هم اکنون تحت کنترل نیروهای کرد است، 480 کیلومتر از رود فرات در غرب تا مرز عراق به شرق امتداد دارد.
به نظر می‌رسد تمرکز فوری برنامه‌های نظامی ترکیه در حدود بخشی از مرز بین شهرهای راس‌العین و تل‌ابیض است که حدود 100 کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند. یک مقام آمریکایی روز دوشنبه به خبرگزاری رویترز گفته است که نیروهای آمریکایی پست‌های دیدبانی خود را در این محدوده تخلیه کرده‌اند.
روز چهارشنبه و با آغاز حملات در راس‌العین، صدای انفجار حتی تا تل ابیض شنیده شده است و ساکنان این مناطق شروع به فرار کرده‌اند.
از سوی دیگر باید این نکته را در نظر داشت که در بخش‌هایی از مناطق مرزی سوریه و ترکیه، جمعیتی عرب حضور دارند که به صورت تاریخی در این منطقه بوده‌اند و این گروه به صورت سنتی رابطه نزدیکی با ترکیه داشته‌اند. در نتیجه احتمال دارد ترکیه از نفوذ خود در این منطقه برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند.
روسیه چه خواهد کرد؟
روسیه و ایران دو قدرت خارجی مهمی هستند که از ابتدای بحران سوریه از بشار اسد حمایت کرده‌اند و برخلاف ترکیه و آمریکا از ابتدا خواهان باقی ماندن اسد در قدرت بوده وهمراه با دولت مرکزی علیه شورشیان و ستیزه‌جویان جنگیده‌اند.
روسیه همواره گفته است که ترکیه حق دارد از خود دفاع کند اما دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین روز دوشنبه اعلام کرد باید تمامیت ارضی سوریه حفظ شود و تمام نیروهای نظامی خارجی «که حضور غیر قانونی در این کشور دارند» باید سوریه را ترک کنند.
اگر ایالات متحده تمام نیروهای خود را از شمال شرقی سوریه بیرون بکشد، دولت بشار اسد ممکن است کنترل بخش عظیمی از منطقه‌ای که توسط ترکیه تصرف نشده است را به دست بگیرد.
واکنش غربی‌ها به اقدام نظامی ترکیه چیست؟
از طرف متحدین غربی ترکیه هیچ حمایتی از طرح آنکارا برای استقرار 2 میلیون پناهنده سوری در شمال شرق سوریه (که این میزان بیش از نیمی از کل پناهندگان سوری به شمار می‌رود) نشده است.
یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا این طرح ترکیه را اینگونه توصیف می‌کند: «این احتمالا عجیب‌ترین ایده‌ای است که تاکنون در عمرم شنیده‌ام.»
نگرانی‌های اصلی غربی ها این است که هجوم سوری‌های عرب سنی به شمال شرقی این کشور که بخش عمده جمعیت آن کردها هستند به تغییر بافت جمعیتی این منطقه منجر شود.
هماهنگ کننده منطقه‌ای سازمان ملل متحد برای بحران سوریه پیش از حمله ترکیه گفته بود: «اگر حمله‌ای از سوی ترکیه صورت گیرد همه طرف‌ها باید از آوارگی گسترده غیرنظامیان جلوگیری کنند.»
عملیات ترکیه چه معنایی برای بشار اسد دارد؟
در حالی که قلمرو مورد نظر ترکیه در حال حاضر خارج از کنترل دولت مرکزی سوریه است، حمله ترکیه می‌تواند به معنای تغییر شرایط منطقه به سود شورشیانی باشد که خواهان سرنگونی دولت بشار اسده بوده‌اند.
دمشق مدت‌ها ترکیه را به عنوان یک قدرت اشغالگر که «طرح‌های پلیدی» در خصوص شمال شرق این کشور دارد مورد خطاب قرار می‌دهد. دمشق همچنین پیشنهادات متعددی هم برای توافق با کردها طرح کرده که تا کنون هیچ کدام آنها به نتیجه‌ای نرسیده است. اما در حال حاضر هم کردها و هم بشار اسد در معرض یک خطر مشترک قرار گرفته‌اند که این تهدید می‌تواند اشتراک منافع دو طرفه را برای هر دو پدید آورد. این اشتراک منافع ممکن است زمینه نزدیکی طرفین وحصول به توافقی احتمالی را فراهم سازد.
آیا حمله ترکیه فرصتی برای داعش است؟
بدیهی است که هرج و مرج می‌تواند فرصتی را برای احیای دوباره گروه موسوم به دولت اسلامی، داعش، فراهم سازد. این در حالیست که با انجام عملیات‌های گسترده‌ای که چه از سوی روسیه و ایران وچه از طرف ایالات متحده و ائتلاف تحت رهبری واشنگتن، این گروه ستیزه‌جو شدیدا تضعیف شده بود.
ضمن اینکه در حال حاضر بیش از 5 هزار ستیزه‌جوی داعشی با ملیت‌های مختلف در دست نیروهای کردی اسیر هستند. رهبران کرد سوریه بارها هشدار داده‌اند در صورت عدم ثبات شرایط و حمله احتمالی ترکیه، ممکن است دیگر نتوانند زندانیان داعشی را تحت بازداشت و کنترل خود نگه دارند.