بزرگنمايي:

آریا جوان - دستگیری آدولف آیشمن شاید مهمترین و شاخص ترین نمونه خارجی دستگیری افراد در خارج باشد. آدولف آیشمن را شاید بتوان از خبرسازترین چهره‏‌های آلمان نازی پس از جنگ دانست.

به گزارش خبر فوری ، بدون شک عملیات دستگیری روح الله زم (رئیس کانال و سایت معاند آمد نیوز) یکی از بزرگترین و ماهرانه ترین عملیات اطلاعاتی خارجی بوده است. برخی خبرهای غیررسمی حاکی از این است که بین سفر برخی مقامات امنیتی امارات به تهران و دستگیری زم در پرواز دوبی ارتباط وجود دارد. این افراد معتقدند زم در جریان فرود اضطراری یک هواپیما در شیراز دستگیر شده است.
به همین مناسبت در این گزارش مروری داریم بر فعالیت سازمانهای اطلاعاتی جهان در کشورهای خارجی و سعی داریم مهمترین نمونه های این فعالیتها را بیان کنیم.
ساختار فعالیت‌های اطلاعاتی
به طور کلی، فرآیند عملیات برون مرزی سخت و چند لایه هستند. عمده فعالیت برون مرزی هم معطوف به شناسایی، هدایت و دستگیری جاسوسها می‌شود.
به طور کلی 4 روش و اصل کلی وجود دارد که سازمانهای اطلاعاتی از طریق آنها، جاسوسها را دستگیر می‌کنند:
1. خبرهایی که جاسوسهای سرویسهای اطلاعاتی در خارج از کشور به دست می‌آورند.
2. رصدهای سازمان ضد جاسوسی کشورها
3. گاف دوستان و نزدیکان جاسوس
4. اشتباه خود جاسوسها
در این میان حلقه سوم شاید کلیدی ترین حلقه باشد. عموما سازمانهای اطلاعاتی از طریق ارتباط با نزدیکان فرد است که او را به تله می‌اندازند. شاهد این نظریه می تواند رابرت لیپکا و جان والکر باشند. این دو از جاسوسهای مشهوری بودند که در اوج جنگ سرد به فعالیت پرداخته و برای شوروی جاسوسی می‌کردند و هر دو هم توسط همسر سابقشان به FBI فروخته شدند.

عملیات‌های برون مرزی اطلاعاتی ایران
عبدالمالک ریگی
یکی از نمونه های مهم و معروف عملیات برون مرزی تیم اطلاعاتی ایران دستگیری "عبدالمالک ریگی" بوده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، ریگی با نام جعلی و گذرنامهٔ افغانی در یک فروند هواپیمای بوئینگ 737 خطوط هواپیمایی قرقیزستان در مسیر دوبی به بیشکک در حال پرواز بوده‌است، که در آسمان ایران سه فروند جنگنده نهاجا که از پایگاه هوایی بندرعباس برخاسته بودند، هواپیما را مجبور به فرود در فرودگاه بندرعباس کردند.
بلافاصله پس از فرود هواپیما، نیروهای امنیتی ایران مستقیماً به سمت صندلی ریگی و همراهش رفته و آن‌ها را دستگیر کردند و هواپیمای قرقیزی، پس از سه ساعت توقف و دریافت سوخت رایگان، ایران را ترک کرد(گزارش خبر فوری در این رابطه را اینجا بخوانید).

امیر میرزای حکمتی
دستگیری امیر میرزای حکمتی نیز یکی دیگر از پروژه های مهم وزارت اطلاعات در سال های اخیر بود. این جاسوس سیا در سال 2001 تحصیلات دوره دبیرستان را تمام کرد و تصمیم گرفت در ارتش آمریکا فعالیت کند. وی در آگوست 2001 لباس ارتش امریکا را پوشیده و اموزش های مختلف نظامی و اطلاعاتی را گذراند.
پس از گذشت مدت زمانی که متوجه شدند تا حدودی به زبان عربی و فارسی تسلط دارد، از وی خواسته شد تا برای ارتقا زبان عربی آموزش بیشتری را ببیند و به دنبال آن به وی ماموریتی دادند و مطرح کردند که اگر در این کار موفق شود می تواند به گونه ای در ارتش مشهور شود. از جمله مزایای این کار سفر به کشورهای دیگر بود. بعد از مدتی از حکمتی خواسته شد تا به ایران مسافرت کند. قرار بر این بود که برای 3 هفته در ایران حضور داشته و در وب سایت ها بررسی و تجسس کند و اطلاعاتی را در خصوص ایران بررسی کند.
به دنبال آن، دستگاه امنیتی ایران با شناسایی مسیرهای اطلاعاتی که حکمتی از آن ها عبور کرده بود پروژه نفوذ و جاسوسی را کنترل و مهار کرد. امیرمیرزای حکمتی سابقه یک دهه آموزش های فشرده اطلاعاتی را در رزومه خود دارد، او بارها تست دروغ سنجی و روانشناسی و معاینات پزشکی را با موفقیت پشت سر گذاشته بود.
او از پایگاهی در افغانستان وارد ایران می شود. قرار بود خود را به عنوان یک دلایل اطلاعاتی به ایران معرفی کند. به این ترتیب که او اجازه دسترسی به سری ترین سیستم های اطلاعاتی را پیدا می کند، برای جمع اوری اطلاعات مورد نیاز پروژه نفوذ، به پادگان بگرام افغانستان فرستاده می شود. حجم اطلاعاتی که حکمتی اورده، به گونه ای است که هر سرویس اطلاعاتی در مواجهه با آن خود را در مقابل متبعی مهم می بیند و سعی می کند تا هر طور شده این منبع را از دست ندهد و نیاز اطلاعاتی اش را به وسیله آن بر آورده کند و این همان دامی است که برای ایران پهن شده بود.
اما دستگاه اطلاعاتی ایران با ارزیابی درست اطلاعاتی، به فرعی بودن کار پی می برد و با شناسایی مسیرها و راه های اعزام فرستاده که حکمتی از آنها عبور کرده بود پروژه نفوذ را کنترل و مهار می کند.
انواع فعالیتهای اطلاعاتی خارجی
به طور کلی سیستمهای اطلاعاتی وامنیتی برون مرزی سه فعالیت اصلی دارند. یکی مربوط به دستگیری جاسوسهای دشمن در خارج از قلمرو داخلی خودشان است. دیگری مربوط به آزادی افراد مورد نظر خود از دست دشمن است و فعالیت دیگر هم مربوط به قتل افراد لو رفته یا دشمنان مهم و سرشناس می‌شود. در این قسمت در مورد هر کدام توضیحاتی می‌دهیم.
دستگیری جاسوس‌ها؛ وقتی اسرائیل یک افسر نازی را می‌دزدد
دستگیری آدولف آیشمن شاید مهمترین و شاخص ترین نمونه خارجی دستگیری افراد در خارج باشد. آدولف آیشمن را شاید بتوان از خبرسازترین چهره‏‌های آلمان نازی پس از جنگ دانست. او که در زمان جنگ از افسران بلندپایه حزب نازی و مسئول اداره‏‌ امور مربوط به یهودیان در اداره‏‌ی اصلی امنیت رایش بود، با مسئولیتی که برای طرح‏‌ریزی برنامه‏‌ی راه‏‌حل نهایی رایش سوم داشت، طرحی که در نهایت به کشتار جمعی و سیستماتیک یهودیان در طول جنگ جهانی دوم منجر شد، به یکی از چهره‏ های جنگ تبدیل شد.
آیشمن در پایان جنگ جهانی دوم به عنوان خلبان آلمانی توسط ارتش آمریکا دستگیر شد، اما توانست در اوائل سال 1946 بگریزد و سالها در مناطق مختلف آلمان پنهان گردد. در سال 1950 با کمک نیروهای زیرزمینی اس اس با نام نیکولاس کلمنت به ایتالیا رفت و از آنجا روانه آرژانتین شد و تا سال 1960 تحت همین نام با همسر و فرزندانش در آنجا زندگی کرد.
با توجه به اطلاعات موثقی که در اختیار موساد قرار گرفته بود و با توجه به نگرانی برای از دست رفتن محاکمه‏ ی او، ناگزیر به ربودن آیشمن شدند که بنابر اسناد سازمان اطلاعات آلمان و گزارش اشپیگل، با پرداخت وجهی به رئیس پلیس اتریش ممکن شد. با به دام انداختن آیشمن و بیهوش کردن او، به طور غیرقانونی و با پرواز شرکت هواپیمایی العال اسرائیل او را از آرژانتین خارج کردند. این اقدام خشم آرژانتین را از نقض حق حاکمیت خود و شکایت به سازمان ملل در پی داشت. در واکنش به این اقدام و در دفاع از اسراییل، گلدا مایر، نخست‏وزیر وقت اسراییل، مدعی شد ربودن و انتقال آیشمن به دست شهروندان غیرنظامی صورت گرفته است و نه مقامات دولتی. درنهایت دو دولت برسر خاتمه دادن به دعوای حقوقی در این زمینه به توافق رسیدند.

یکی دیگر از نمونه های دستگیری در خارج توسط تیم اطلاعاتی مربوط به هارولد جیمز نیکلسون است. نیکسون یکی از مقامات ارشد سازمان سیا بود که در عین ناباوری جاسوس شوروی از آب درآمد. او در سال 1955 به عنوان جاسوس ایالات متحده به رومانی رفت تا به نوعی از طریق ملاقات با مقامات شوروی، اطلاعاتی را برای آمریکا و سازمان سیا کسب کند اما کم کم ملاقات مخفی‌اش با کمونیستها زیاد شد. گفته می‌شود او در عوض دریافت پول هنگفتی قبول کرد که در گزارش هایش اطلاعات غلطی را به سیا بدهد.
با تحقیق بیشتر سازمان سیا مشخص شد که نیکلسون در دهلی، زوریخ، جاکارتا و برخی شهرهای تایلند هم با مقامات شوروی دیدار داشته است. پس از کشف دیدارهای نیکلسون توسط سیا، او دستگیر نشد، بلکه به آمریکا بازگردانده شد و در دایره مبارزه با تروریسم مشغول به فعالیت گردید. سپس اف بی آی روی ایمیل هایش جاسوس گذاشت و فهمید قرار است یک ملاقات محرمانه با مقامات شوروی در زوریخ داشته باشد، سیا رد نیکلسون را زد و توانست سر قرار او را دستگیر کند.

عملیات آزادی؛ چگونه نازی‌ها رهبر فاشیستهای ایتالیا را دزدیدند
بدون شک حیرت انگیز ترین عملیات فرار خارجی عملیات لانه عقاب(یا بلوط ) است. این عملیات مربوط به آزادی و فرار بنیتو موسولینی (دیکتاتور فاشیستهای عراق) از دست نیروهای چپ ایتالیا بود. این عملیات در منطقه دست نیافتنی لانه عقاب در کوه گران ساسو توسط یک گروه کماندویی اس اس به فرماندهی سروان اوتو اسکورزنی (یک افسر نازی) رخ داد.
بنیتو موسولینی ، دیکتاتور سابق ایتالیا از سوی پادشاه ایتالیا ویکتور امانوئل سوم و شورای عالی فاشیست از کار برکنار شده بود و به دستور دولت در یک مکان دست نیافتنی موسوم به لانه عقاب در کوه گران ساسو به ارتفاع 2912 متر در رشته کوه های آبروز در بازداشت خانگی به سر می برد.
موسولینی به دستور آدولف هیتلر، رهبر آلمان نازی در یک عملیات حیرت آور توسط یک گروه کماندویی اس اس و چتربازان آلمانی به فرماندهی سروان اوتو اسکورزنی آزاد شده و به آلمان منتقل می شود.
اسکورتسینی حدود دو ماه به عکس‌برداری هوایی از مناطق مختلفی که احتمال می‌داد موسولینی در آن مکان‌ها نگهداری شود، پرداخت. سرانجام مکان قطعی نگهداری موسولینی که در یک هتل در کوهستان آپنینه ایتالیا بود، برای آلمان‌ها فاش شد. این مکان فقط از طریق تله کابین قابل دسترسی بود و از آنهم به شدت مراقبت می‌شد. سرانجام در تاریخ 12 سپتامبر 1943 عملیات بلوط به اجرا درآمد و تعدادی از چتربازهای لوفت وافه و تعدادی از تکاوران وافن اس اس به رهبری اسکورتسینی، توسط گلایدر روی شیبی نزدیک به هتل فرود آمدند و با غافلگیر کردن محافظان بدون شلیک یک گلوله هتل را تصرف کردند. اسکورتسینی وقتی به محل نگهداری موسولینی رسید، خبردار ایستاد و به موسولینی گفت:
"دوچه، پیشوا مرا به اینجا فرستاده تا شما را آزاد کنم!"
موسولینی به همراه اسکورتسینی بلافاصله با یک هواپیمای سبک لوفت وافه (نیروی هوایی نازی‌ها) که بعد از تصرف هتل در کنار آن فرود آمده بود به پایگاه هوایی آلمان در جنوب شهر رم منتقل شد و از آنجا با هواپیمای دیگری به مقر فرماندهی پیشوا در برلین منتقل شد تا با هیتلر دیدار کند. اسکورتسینی به خاطر این عملیات از هیتلر مدال صلیب شوالیه آهنین دریافت کرد و به درجه سرگردی ارتقا یافت. این عملیات توسط نیروی هوایی آلمان به‌طور کامل فیلمبرداری و در یک برنامه مستند در تلویزیون آلمان پخش شد.

عملیات سکوت؛ جاسوس‌ها باید ساکت بمانند
بسیاری از فعالیتهای جاسوسی و اطلاعاتی برون مرزی مربوط به خاموش کردن صدای جاسوسان گرفتار شده است تا به تیم امنیتی کشور رقیب اطلاعات ندهند. در اینجا بد نیست به دو نمونه مهم اشاره کنیم.
رابرت لی جانسون یکی از جاسوسانی بود که در زندان کشته شد. او بین سالهای 1953 تا 1964 برای KGB کار می‌کرد. او مدتها در اروپا فعالیت می‌کرد واطلاعات مربوط به اروپای غربی را به روسها می داد. جانسون سرانجام در پاریس دستگیر و به زندان فرستاده شد. او پس از برگزاری دادگاهش به 25 سال حبس محکوم گردید. چند سالی از حبس جانسون نگذشته بود که در سال 1972 جنازه او را در سلولش پیدا کردند. او را با بیش از 10 ضربه چاقو از پا انداخته بودند.
بسیاری معتقد بودند عناصر شوروی به علت اطلاعات این فرد او را به قتل رساندند اما شوروی هرگز این اتهام را نپذیرفت.

سرگئی اسکریپال هم یکی دیگر از جاسوسانی بود که در زندان به طور مشکوکی کشته شد.
اسکریپال مامور نظامی سابق اطلاعات روسی بود که به عنوان مأمور برای سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا در طول دهه 1990 و اوائل 2000 کار کرد. او در دسامبر 2004 توسط سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) دستگیر و به عنوان خائن مجرم شناخته شده، و زندانی شد. وی در سال 2010 پیرو تبادل زندانیها در بریتانیا ساکن شد. بعد از این بود که اسکریپال به عنوان جاسوس برای روسیه فعالیت کرد و مجددا دستگیر شد. در همین زندان بود که او به طرز مشکوکی با خوردن نوعی سم کشته شد. ماجرای اسکریپال باعث شکرآب شدن روابط روسیه و انگلیس شد.

به جز اینها می‌شود از ترور چهره‌هایی چون بن‌لادن در حاک پاکستان نیز نام برد. یا قتل جاسوسانی که اخیرا روابط روسیه و اروپا را تیره کرد.
بسیاری از دولت‌ها، کشاندن یک جاسوس یا چهره دردسرساز اپوزسیون و دستگیری او را نشانه اشراف اطلاعاتی معنا می‌کنند. اشرافی که پیامی مهم برای دیگر مخالفان خارج‌نشین دارد: هیچ‌کجا برای شما امن نیست...