بزرگنمايي:

آریا جوان - شواهد، مطالعات و کاوش‌های دو فصل در جنوب غربی کلیبر، محدوده سد پیغام چای بیانگر آن است که این منطقه احتمالا محل برگزاری مراسم آیینی سکاها بوده و خاکسترهای به‌دست‌آمده نیز احتمالا از اجرای مراسم برای الهه آتش به‌جای مانده‌ است .
میراث آریا: نسرین قهرمانی، سرپرست هیأت باستان شناسی امروز شنبه 4 آبان 1398 با اعلام این خبر گفت: «نتایج آزمایش‌های انجام یافته روی یافته‌های بدست آمده از کورگان‌های جنوب غرب شهرستان کلیبر در آذربایجان شرقی توسط یک متخصص انسان‌شناسی دانشگاه ورشو حاکی از آن است، برخلاف آنچه احتمال داده می‌شد، خاکسترهای یافت شده در این کورگان‌ها خاکستر انسانی حاصل سنت جسدسوزی باشد، این خاکستر انسانی نیست.»
او تصریح کرد: «از این رو با توجه به سایر شواهد نظیر قربانی انسانی و حیوانی، اشیاء نذوراتی و سنگ‌های خاصی که نمی‌شود، کاربری واضحی بدان نسبت داد، به نظر می‌آید در هر سه تپه مورد کاوش مراسم خاصی در حال انجام بوده است.»
به گفته این باستان‌شناس، سکاها بزرگترین مراسم دینی درباره تابیتی – وستا (Tabiti-Vesta) الهه بزرگ که مظهر آتش و شاید جانوران در میان سکاها بود را برپا می داشتند و اغلب انسان‌ها، اغنام و احشام را برای این الهه قربانی می کردند.
او گفت: «هرودوت عنوان می‌کند هیچ پرستشگاه یا مکانی که آن را قطعا بتوان مربوط به مراسم دینی سکاها دانست وجود ندارد! به نظر هرودوت سکاها در محل مخصوصی برای عبادت گرد می‌آمده و پس از اجرای مراسم دینی خود از آنجا جا عزیمت می‌کرده‌اند، بی آنکه احساس کنند، محل مربوط بر اثر مراسمی که در آنجا انجام گرفته مقدس شده‌است.»
قهرمانی خاطر نشان کرد: «شواهد کاوش‌های دو فصل اخیر بیانگر آن است که این منطقه احتمالا محل برگزاری مراسم آیینی سکاها بوده و خاکستر بدست آمده نیز احتمالا نشان از اجرای مراسم برای الهه آتش بوده است.»
او با بیان اینکه معماری سنگ‌چین‌شده این تپه‌ها که با توجه به حجم زیاد و بزرگی سنگ‌ها و وسعت محوطه کاوش شده کار بسیار پرزحمتی بوده و بسیار شبیه گورهای تدفینی سکاهاست، تصریح کرد: «ولی نتایج این کاوش‌ها نشان می‌دهد، هر تپه سنگ چین شده‌ای الزاماً کورگان نیست و می‌توان با احتیاط اذعان کرد برخی از آنها برای اجرای مراسم آیینی سکاها استفاده می شده‌است.»
این باستان‌شناس افزود: «مشابه این محوطه‌ها در کوهستان‌های آلتای (غرب مغولستان) در تپه بیرام، در جنوب و شرق قزاقستان همچنین در گرنی آلتای در جنوب سیبری گزارش شده‌است که با توجه به مشابهت‌های فرهنگی این منطقه با مناطق یاد شده جای شگفتی نیست.»
سرپرست هیأت باستان‌شناسی در ادامه اظهار کرد: «مطالعات توالی اکولوژیکی در لایه‌های رسوبی زیر سنگ چین‌ها نشان می‌دهد، طی سه هزار سال پیش از ایجاد استقرارهای انسانی این منطقه ترکیبی از نهشته‌های طبیعی از جمله خاک و گیاخاک بوده که در طی چند فاز طبیعی احتمالاً بر اثر تغییرات اقلیمی دچار گسست شده و اکوسیستم جنگلی معتدل مدیترانه‌ای به سمت دشت باز در حال تغییر بوده است.»
او گفت: «در طی دوره برپایی استقرار جوامع انسانی به دلیل همزمانی با عصر مفرغ، برای استخراج آهن و کوره ذوب فلز (با توجه به سرباره های بدست آمده) استفاده از منابع جنگلی، سبب شده که پایداری زیستی از دست رفته و سطح زمین از جنگل‌های متراکم به شکل بوته‌زارهای پراکنده تغییر شکل پیدا کند که به دلیل بارش‌های متوالی و تشکیل سیلاب‌ها قابل سکونت نبوده و در نتیجه کاربری زمین به شکل گسترده به دلیل عوامل انسانی تغییر پیدا کرده‌است.»
قهرمانی خاطرنشان کرد: «شناسایی دقیق این توالی اکولوژیکی و تغییر گسترده اکوسیستم‌ها در دست کارشناسی دقیق تر است.»
او در پایان تصریح کرد: «با توجه به اهمیت فرهنگی این مطالعات در روشن شدن زوایای تاریک اقوام سکا و عدم موافقت آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی برای عقد قرارداد فاز دوم متاسفانه با احداث و آبگیر سد پیغام چای بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین دچار خاموشی خواهد شد.»
عملیات نجات‌بخشی آثار در معرض خطر سد پیغام چای با توجه به درخواست آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی در فصل اول انجام و با وجود عدم موافقت آب منطقه‌ای برای انعقاد قرارداد و برای با ارزش بودن مطالعات فصل اول، فصل دوم نیز با کمک‌های مردمی و با موافقت و مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.