بزرگنمايي:

آریا جوان - در فضا شرایط سخت و دشواری حکم‌فرماست، با وجود این تنها عده‌ی قلیلی طی مأموریت‌های فضایی جان خود را از دست داده‌اند.

سفر به فضا برای بسیاری از فضانوردان، رؤیایی بود که به واقعیت بدل می‌شد، اما در طول 50 سال اخیر، شمار زیادی تراژدی‌ فضایی نیز به‌وقوع پیوسته‌اند که آن روی سکه‌ی فضا، یعنی بدترین کابوس‌ فضانوردان را تداعی می‌کنند. طی نیم قرن اخیر، حدود 30 فضانورد که برای انجام مأموریت‌های فضایی تمرین کرده یا در مأموریت‌های فضایی شرکت کردند جان خود را از دست دادند. اما بخش زیادی از این فضانوردان (مانند فضانوردان شاتل‌های فضایی چلنجر و کلمبیا) روی زمین یا در جو سیاره جان خود را از دست دادند. به هر حال، از بین حدود 550 فضانوردی که تا به حال به فضا سفر کرده‌اند، تنها 3 نفر جان خود را خارج از جو زمین از دست دادند.
اتحاد جماهیر شوروی پس از اولین سانحه‌ی مرگبار در فضا، کیهان‌نوردان خود را ملزم به پوشیدن لباس‌های فضانوردی سوکول کرد اوایل دوران رقابت فضایی که بین ناسا و اتحاد جماهیر شوروی در جریان بود، شماری از خلبانان جت که هواپیماهایی با موتورهای موشک را آزمایش می‌کردند جان خود را از دست دادند. ژانویه سال 1967، سانحه‌ی آپولو 1 به وقوع پیوست که در آن ناسا 3 فضانورد خود، راجر بی. چافی، ادوارد هیگینز وایت و گاس گریسوم را هنگام تمرین در سکوی پرتاب از دست داد. در طول این آزمون شبیه‌سازی، جرقه‌ای درون کابین که از اکسیژن خالص پر بود،‌ موجب انفجار فضاپیما شد. در کسری از ثانیه، شعله‌های سهمگین تمام فضاپیما را در بر گرفت و فضانوردان که سعی می‌کردند دریچه‌ی فضاپیما را باز کنند در اثر سوختگی شدید جان خود را به‌طرز دردناکی از دست دادند. والتر کانینگهم، خلبان گردونه‌ی ماه‌نشین آپولو 7، در این رابطه گفته بود: ما (فضانوردان مأموریت) دقیقا همین آزمایش را شب قبل از آن، البته بدون بستن دریچه‌ها انجام دادیم. در این حالت درون فضاپیما اکسیژن 100 درصدی وجود نداشت (که علت اصلی اشتعال‌زایی فضاپیما بود). چند هفته بعد از اینکه فضانوردان مأموریت آپولو 1 جان خود را از دست دادند، تغییراتی در فضاپیما اعمال شد و ما برای اولین مأموریت سرنشین‌دار برنامه آپولو انتخاب شدیم. نزدیک به دو سال بعد، در اکتبر سال 1968، کانینگهم، والتر شیرا و دون آیزلی به اولین فضانوردان برنامه آپولو بدل شدند که با موفقیت به فضا رفتند. در طول سه سال بعد، فضانوردان برنامه‌ی آپولو از جمله مأموریت مشهور آپولو 11 و همین‌طور مأموریت منحوس آپولو 13 توانستند با موفقیت برنامه‌های فضایی خود را تکمیل کنند. سپس ژوئن سال 1971 بود که اولین و تنها مأموریت‌ مرگبار در فضا رخ داد.
لباس فضانوردی گاس گریسوم پس از سانحه‌ی آپولو 1 در سال 1967؛ طی این سانحه هر 3 فضانورد مأموریت آپولو 1، راجر بی. چافی، ادوارد هیگینز وایت و گاس گریسوم جان خود را از دست دادند اولین ایستگاه فضایی که در مدار زمین مستقر شد، ایستگاه فضایی «سالیوت 1 (Salyut 1)» اتحاد جماهیر شوروی بود که از 19 آوریل سال 1971 شروع به کار کرد. چند روز بعد از شروع به کار سالیوت، 3 کیهان‌نورد شوروی به‌همراه فضاپیمای سایوز 10 به مدار پائین زمین رفتند تا در مأموریتی 1 ماهه در ایستگاه فضایی اقامت کنند. با وجودی که سایوز 10 به‌خوبی با ایستگاه فضایی پهلو گرفت، اما نقص دریچه‌ی ورودی مانع واردشدن فضانوردان به ایستگاه فضایی شد. مقاله‌های مرتبط:
فضانوردان چگونه از یک پرتاب ناموفق جان سالم به‌در می‌برندراستی آزمایی: داستان خودکار فضایی میلیون دلاری ناسا
طی بازگشت زودهنگام فضانوردان به زمین، نشت مواد سمی به درون مخزن هوای سایوز 10 منجر به بی‌هوش شدن یکی از 3 فضانورد شد. با این حال، خوشبختانه هر 3 فضانورد صحیح و سالم به زمین رسیدند و بعد از آن هم تأثیرات منفی بلندمدتی در هیچ‌کدام از فضانوردان مشاهده نشد.
تمبر یادبود کیهان‌نوردان مأموریت سایوز 11 (از چپ به راست) گئورگی دوبروولسکی، ولادیسلاف وولکوف و ویکتور پاتسایف چند ماه بعد، روز 6 ژوئن 1971، مأموریت سایوز 11 نیز برای رسیدن به ایستگاه فضایی سالیوت 1 از جو زمین خارج شد. برخلاف فضانوردان مأموریت قبلی، این بار کیهان‌نوردان شوروی گئورگی دوبروولسکی، ولادیسلاف وولکوف و ویکتور پاتسایف با موفقیت وارد سالیوت 1 شدند. پس از آن، کیهان‌نوردان سه هفته را در ایستگاه فضایی سپری کردند که در زمان خود رکورد بیشترین اقامت در فضا بود. کیهان‌نوردان این مأموریت، محموله‌های علمی را نیز با خود به فضا برده بودند تا تأثیرات اقامت طولانی‌مدت در فضا روی بدن انسان را آزمایش کنند. کیهان‌نوردان روز 29 ژوئن به‌همراه فضاپیمای سایوز 11 از ایستگاه فضایی جدا شده و راه زمین را در پیش گرفتند، سفری که پایان خوشی نداشت. روی زمین، وضعیت برای اعضای تیم کنترل مأموریت عادی بود. تنها تماس صوتی با کیهان‌نوردان پیش از ورود به جو زمین قطع شده بود که در آن زمان چندان عجیب نبود. اما وقتی خدمه‌ی مأموریت به‌همراه چتر نجات در خاک قزاقستان فرود آمدند، تیم‌های امداد و نجات، پس از بازکردن دریچه‌ی سایوز با جسد بی‌جان هر 3 کیهان‌نورد مواجه شدند.
اسکرین‌شاتی از یک فیلم محرمانه که تیم‌های امداد و نجات را در حال احیای قلبی کیهان‌نوردان مأموریت سایوز 11 نشان می‌دهد. تا قبل از آن، برخی علت مرگ کیهان‌نوردان شوروی را اقامت طولانی‌مدت در فضا می‌دانستند کریم کریموف، دانشمند برجسته‌ی اتحاد جماهیر شوروی و یکی از مسئولان رده‌ بالای مأموریت‌های فضایی شوروی، در کتاب «جای پای (ما در) آسمان‌ها» نوشته‌ی بِن ایوانز که به مأموریت‌های فضایی دهه‌ی 1970 اختصاص دارد، شرح می‌دهد: ظاهرا هیچ آسیبی (به فضاپیما) وارد نشده بود، اعضای تیم امداد و نجات به دریچه فضاپیما کوبیدند اما هیچ جوابی نشنیدند و هنگامی که دریچه را باز کردند، 3 کیهان‌نورد را بی‌جان روی صندلی‌های خود پیدا کردند. روی صورت کیهان‌نوردان رگه‌هایی به رنگ آبی تیره‌ای با ردی از خون در بینی و گوش‌ها دیده می‌شد. اعضای تیم نجات اجساد را از گردونه‌ی فرود خارج کردند، (بدن) دوبروولسکی هنوز گرم بود. به همین جهت، پزشکان به او تنفس مصنوعی دادند. سرانجام، علت مرگ کیهان‌نوردان مأموریت سایوز 11 خفگی گزارش شد. این حادثه مرگبار ناشی از نقص سوپاپ دریچه‌ی گردونه‌ی فرود بود که هنگام جداشدن از گردونه‌ی خدمات باز شده بود و این نشت در ارتفاع 168 کیلومتری زمین، باعث شده بود تمام اکسیژن درون کابین تبخیر شود. از آنجایی که سوپاپ درست زیر صندلی قرار داشت، برای فضانوردان غیرممکن بود به آن دسترسی پیدا کنند و به‌موقع جلوی نشت هوا را بگیرند. هرچند، جسد پاتسایف در کنار سوپاپ پیدا شد که نشان می‌داد احتمالا او در لحظات آخر سعی کرده بود سوپاپ را ببندد. اتحاد جماهیر شوروی پس از اولین سانحه‌ی مرگبار در فضا، کیهان‌نوردان خود را ملزم کرد که هنگام سفر با فضاپیمای سایوز لباس‌های فضانوردی سوکول را برتن کنند که حکم لباس فضانوردی نجات را داشت و تنها هنگام سوارشدن بر فضاپیمای سایوز پوشیده می‌شد.