بزرگنمايي:

آریا جوان-ایرنا - هر سال با صرف هزینه و وقت زیاد برای تبلیغ و ترویج گیاهخواری درصد بیشتری از مردم رژیم‌های غذایی مبتنی بر گوشت را کنار می‌گذارند. علت اصلی این همه تلاش برای گیاهخواری جز حفظ سلامت و البته کمک به محیط زیست چیز دیگری نیست اما آیا گیاهخواری هر دوی این اهداف را برآورده می‌سازند؟

امروزه گیاهخواری به داشتن مزایای زیاد برای سلامت مشهور شده و هر روز اخبار و مقالات مختلفی در مورد فواید آن منتشر می‌شود. اما کمتر کسی به تأثیرات دیگر این تغییر روند در رژیم غذایی توجه می‌کند. همزمان با گسترش پذیرش رژیم‌های گیاهخواری، احتمال ارتباط این سبک با افزایش سکته مغزی و مواردی مثل افسردگی و ریزش مو مطرح هم شده است؛ پس باید دید آیا تحقیقاتی که اثرگذاری منفی این نوع رژیم غذایی را بر سلامت انسان تایید کند وجود دارد یا نه؟

گیاهخواری یک مدل ثابت غذاخوردن نیست که فقط در آن منابع حیوانی حذف شود؛ انواع مختلفی از گیاهخواری وجود دارد که در آنها درجه های مختلفی از منابع حیوانی حذف می شود و اکنون یک هشتم جمعیت جهان گیاهخوار هستند.

برخی کارشناسان تغذیه بر این باورند که گیاهخواری برای افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند. هر چند که این رژیم غذایی می‌تواند برای برخی افراد مشکل ساز باشد. مهم‌تر از آن اینکه میزان فواید گیاهخواری برای سلامت انسان به‌ شدت بستگی به کیفیت و سلامت گیاهانی دارد که مصرف می‌شود. همچنین وقتی از گیاهخواری صحبت می‌شود، منظور هر نوع گیاه و با هر نوع روش طبخ، نیست.

به گفته آنان، رژیم گیاهخواری شامل تمام غذاها به غیر از ترکیبات گوشتی، ماهی‌ها، مرغ و پرنده‌ها می‌شود. در برخی انواع رژیم‌های گیاهخواری محصولات لبنی و حیوانی مانند شیر، پنیر، تخم مرغ و غیره هم جزو فهرست غذاهای ممنوعه هستند و به‌ طور کلی در این رژیم سعی می‌شود تمام محصولات و اقلام مربوط به حیوانات حذف شود.

عباس رهامی کارشناس موسسه تغذیه و سلامت عمومی کشور در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: یکی از چالش‌هایی که در مورد بحث گیاهخواری مطرح است، احتمال آسیب رسیدن به‌ سلامت مغز در اثر تداوم رژیم گیاهخواری است. مواد و ترکیبات مختلفی در گوشت وجود دارد که ترکیبات گیاهی نمی‌توانند در اختیار بدن قرار دهند. به عنوان مثال رژیم‌های گیاهخواری به‌ شدت از نظر میزان ترکیبی به نام کولین فقیر هستند. این در صورتی است که خوردن چند عدد تخم مرغ در هفته می‌تواند این مشکل را به‌ کلی حل کند. به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که به رژیم‌های گیاهی روی می‌آورند، استفاده از مکمل‌های مختلف را حتماً در نظر داشته باشند. در مورد انتخاب این مکمل‌ها هم باید مورد تایید بودن آنها بررسی شود. 
وی می افزاید: کاهش شدید پروتئین دریافتی می‌تواند به‌ طور مستقیم بر افزایش ریزش مو تاثیر بگذارد. علاوه بر پروتئین، کمبود ترکیبات دیگر مثل آهن، ویتامین بی و روی هم تاثیر مشابه بر بدن دارند و اینها موادی هستند که در غذاهای گوشتی به‌ وفور پیدا می‌شوند. البته به این معنی نیست که این کمبودها را فقط با خوردن گوشت باید رفع کرد. منابع مختلفی برای تامین ترکیبات مورد نیاز وجود دارند مثل حبوبات و سبزیجات تیره رنگ که دریافت آهن از سبزیجات برای بدن ما دشوار است و استفاده از مکمل می‌تواند راهکار منطقی حل مشکل باشد.

رهامی ادامه می دهد: تحقیقات مربوط به تاثیر گیاهخواری بر خلق و روحیات نتایج متناقض و متفاوتی دارند، برخی مطالعات نشان می‌دهند که حذف گوشت از مواد غذایی می‌تواند باعث بهتر شدن حال و روحیه و خلق و خو شود و برخی مطالعات دیگر خلاف این این موضوع را نشان داده‌اند. در یکی از مطالعات که 400 زن تازه مادر شده تحت بررسی قرار گرفتند، مشخص شد که 80 نفر آنها افسردگی پس از زایمان را تجربه کرده‌اند. همچنین مشخص شد که رژیم گیاهخواری یکی از عواملی است که بر افزایش این نرخ تاثیر مثبت می‌گذارد.

این کارشناس تصریح می کند: از طرف دیگر یکی از مطالعات انجام شده که افراد گیاه خوار و غیر گیاهخوار را مقایسه کرده است،‌ مشخص می‌کند که گیاهخواران به‌طور کلی اضطراب و استرس کمتری را تجربه می‌کنند. تحقیقات مختلفی در مورد ارتباط سلامت روانی و مشکلات روحی با رژیم گیاهخواری انجام شده که به‌ طور کلی نشان می‌دهد گیاهخواران مشکلات روحی بیشتری دارند.

رضا قناعت متخصص تغذیه نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: یک رژیم تغذیه ای متعادل گیاهخواری از هر نوع آن، می تواند مزایای سلامت بخش از جمله کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن مانند چاقی، بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون، دیابت و بعضی از سرطان ها را فراهم کند.

وی ادامه می دهد: بعضی از انواع نیازهای تغذیه ای که ممکن است در یک رژیم گیاهخواری، در صورتی که به صورت صحیح برنامه ریزی نشده باشد، از قلم بیافتد شامل پروتئین، ویتامین «دی» و املاح و مواد معدنی از جمله آهن و کلسیم است.

این متخصص تغذیه با بیان اینکه پروتئین برای بسیاری از متابولیسم های سلولی بدن نظیر ساخت و ترمیم بافت ضروری است، اضافه می کند: پروتئین ها از واحدهای کوچکتری با عنوان «اسید آمینه» ساخته شده و یک پروتئین کامل دارای همه نوع آمینو اسید ضروری برای بدن است. اگر چه بیشتر غذاهای گیاهی پروتئین کامل نیستند و تنها دارای بعضی از آمینو اسیدهای ضروری هستند اما در میان پروتئین های گیاهی، «سویا» یک استثنا بوده و یک پروتئین کامل محسوب می شود.

وی می افزاید: در گذشته باور عمومی بر این بود که گیاهخوران باید غذاهای گیاهی را در هر وعده با یکدیگر مخلوط کرده تا از مصرف پروتئین کامل در وعده اطمینان حاصل کنند، اما یافته های جدید، خلاف این باور را نشان می دهد ولی طبق یافته های جدید، مصرف انواع مختلف منابع آمینو اسید در طول روز باید پروتئین کامل را برای بدن تامین کند.

قناعت تصریح می کند:  غذاهای گیاهی تامین کننده منبع مناسب از پروتئین شامل  حبوبات مانند لوبیا، نخود و عدس، مغزها و دانه های خوراکی، فرآورده های سویا نظیر شیر سویا، غلات کامل (سبوس دار) است و توصیه می شود که گیاهخواران از همه انواع منابع پروتئینی یاد شده به صورت روزانه و منظم استفاده کنند.