بزرگنمايي:

آریا جوان -

ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی، در فرودگاه بغداد، بازار نفت جهانی را با افزایش 4.5 درصدی روبه‌رو کرد و قیمت نفت برنت تا 69 دلار و 41 سنت برای هر بشکه نیز رسید و سپس با تغییراتی در قیمت تا پایان نگارش این گزارش (ساعت 50 :16) به 68.90 دلار کاهش یافت. تحلیلگران بازار پیش‌بینی افزایش 3 تا 5 ‌دلاری را در این حادثه داشته‌اند و معتقدند قیمت‌ها بین 65 تا 70 دلار در یک هفته آتی در نوسان خواهد بود و اگر با ریسک ژئوپلیتیک پایدار روبه‌رو باشیم، روند کاهشی به خود می‌گیرد. البته آنها معتقدند این ارقام اگر اتفاق ویژه‌ای رخ دهد، بی‌شک بازار را با التهاب بیشتری روبه‌رو خواهد کرد. با این‌حال ایمان ناصری، مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE، برآیند چهار مؤلفه اثرگذار در بازار نفت حداقل در یک دهه اخیر را بسیار خاص دانسته و می‌گوید: در چند سال اخیر این عوامل غیرنفتی بیش از عوامل بنیادین، بازار نفت را متأثر کرده است، اما با ورود نفت آمریکا، انعطاف بازار نفت افزایش یافته و محدوده تغییرات قیمتی سه تا پنج دلار بوده و دیگر شاهد افزایش در محدوده 10‌ دلاری مانند گذشته نخواهیم بود. البته سخنان او معطوف به آن است که اگر اتفاق ویژه‌ای مانند جنگ و اختلال در عرضه یا تولید نفت، به‌ویژه در ایران و عراق رخ ندهد.
در پی ترور سردار قاسم سلیمانی و همراهانش، بازار نفت در سطح جهان واکنش جدی نشان داد؛ این واکنش در چه سطحی بود؟
در چند روز اخیر، بازار با التهاب جدیدی در پی حمله ‌حشدالشعبی به سفارت آمریکا روبه‌رو شده بود و چشم بازار در انتظار یک جنگ تمام‌عیار بین ایران و آمریکا بود که خود را نشان می‌داد. در پی حادثه اخیر و ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی، در فرودگاه بغداد، بازار باز هم دچار التهاب بیشتری شد و با این تغییرات ژئوپلیتیک در بازار نفت، بیش از 4 درصد قیمت نفت در سطح جهان افزایش یافت.
همان‌طور که اشاره کردید، در حداقل یک هفته اخیر، شاهد درگیری‌ غیرمستقیم ایران و آمریکا در عراق بودیم؛ آیا بازار این التهاب را در این چند روز حمل می‌کرد؟
در هفته‌ها و روزهای اخیر، قیمت‌های نفت بالای 64 دلار، همه دارای المان ریسک ژئوپلیتیک بود، اما افزایش تا بالای 69 دلار نفت برنت، افزایش ژئوپلیتیکی غیرپایدار است که طبق روند بازار انتظار داریم دوباره به محدوده دارای ریسک ژئوپلیتیک پایدار بازگردد و اثر حمله‌ها به سفارت آمریکا و ترور سردار سلیمانی از بین برود، اما این در شرایطی است که شاهد واکنش شدید ایران نباشیم.
پیش‌بینی شما از بازار در روزهای آینده چیست؟
تهدیدهایی که ایران برای تلافی بیان کرده، همچنان ریسک ژئوپلیتیک را حفظ خواهد کرد و قیمت نفت را بالا نگه خواهد داشت و اگر اتفاق جدیدتری رخ دهد، بی‌شک با افزایش بیشتر قیمت نفت نیز روبه‌رو خواهیم بود. البته این بستگی به آن دارد که آن اتفاق چه باشد؛ اگر یک حمله کوچک به مواضع آمریکا باشد، قیمت کمتر متأثر می‌شود، اما اگر اتفاق بزرگ‌تری رخ دهد، شاهد افزایش بیشتر قیمت خواهیم بود، بنابراین به نظر من، باید قیمت نفت را 65 تا 70 دلار برای هر بشکه در یک هفته آینده در نظر داشته باشیم.
این قیمت‌های متأثر از عوامل ژئوپلیتیک تا چه اندازه با عوامل بنیادین فاصله دارد؟
قیمت‌ها باید در محدوده 55 تا 60 دلار باشد. قیمت‌های پیش از این حادثه نیز به‌ ‌واسطه حوادثی که رخ داده بود، باز هم از قیمت‌های بنیادین که مطابق با میزان عرضه و تقاضا و مازاد در بازار است، فاصله درخور توجهی داشت، زیرا حامل تنش‌های ژئوپلیتیک پایدار به‌ویژه در منطقه خاورمیانه بود. اگر به حادثه حمله به تأسیسات نفتی عربستان (آرامکو) نگاهی داشته باشید، آن زمان هم با افزایش قیمت روبه‌رو شدیم، اما پس از آرامش بازار به قیمت قبل برگشتیم. با این ‌حال، پیش‌بینی‌ها در چنین حوادثی در محدوده 3 تا 5 دلار افزایش است.
امکان افزایش بیش از این ارقام وجود ندارد؟
شاید تا 20 سال پیش این تأثیر بیشتر بود و تا 10 دلار افزایش را شاهد بودیم، اما اکنون در شرایط حساس بین 3 تا 5 دلار افزایش را شاهد خواهیم بود. علت هم برمی‌گردد به اینکه در حال ‌حاضر، اندازه بازار و حجم عرضه به‌مراتب بزرگ‌تر شده و انعطاف بیشتری در بازار ایجاد کرده است. یک زمان، بازار سنتی‌تر و تولیدکننده‌ها محدودتر بودند و به همین دلیل نیز بازار انعطاف کمتری داشت، اما حالا تولید نفت آمریکا، انعطاف بیشتر را به بازار نفت داده است. در هر حال، بازار در این محدوده تغییر قیمت را شاهد خواهد بود، مگر آنکه اتفاقات در سطحی باشد که تولید نفت دچار چالش جدی شود یا عرضه به‌طور گسترده‌ای چه در عراق یا ایران مختل شود و به تبع آن، قیمت‌ها روند صعودی خود را ادامه دهند.
پیش‌بینی بازار کاغذی نسبت به حوادث چیست؟
بازار نفت به دلیل شرایط ملتهب منطقه، همیشه در شرایط ریسک پایدار قرار داشت و این المان را در قیمت‌گذاری‌ها در نظر می‌گیرد. این روند چند ماهی است که در بازار نفت و قیمت‌گذاری‌ها ماندگار شده است. ماجرای عراق و ناآرامی‌ها در ماه‌های گذشته یکی از المان‌های مهم در ریسک‌ خاورمیانه بوده است، زیرا معترضان چند ‌بار به سمت تأسیسات نفتی رفته‌اند و در 6 ماه گذشته این ریسک وجود داشته است. با این‌ حال اگر به نفت برنت در بازار کاغذی نگاهی داشته باشیم، خط مستقیمی را رو به پایین طی می‌کند. قیمت نفت در شرایط فعلی تا پایان سال 2020، چیزی بین 0.5 دلار کاهش می‌یابد.
یعنی بازار به شرایط پیش‌رو خوش‌بین است؟
بازار امیدوار به آرامش است، اما ریسک را کماکان در نظر می‌گیرد. این کاهش به سبب ماجرای سوخت کشتی‌ها در پی دستور سازمان دریانوردی جهانی (IMO) است که تا پایان سال از بازار کمرنگ یا حذف می‌شود، اما باقی ریسک که مربوط به ریسک‌های پایدار می‌شود، کماکان در روند پیش‌بینی‌ها وجود دارد. در کنار این مسائل، در نظر داشته باشید که امضای توافق تجاری آمریکا با چین در 15 ژانویه هم روی بازار اثرگذار بوده و قیمت‌ها را بالا نگه داشته است. درحال‌حاضر، تحلیل بازار نفت بسیار پیچیده شده، زیرا از عوامل مختلفی تأثیر می‌پذیرد که ارتباطی به نفت ندارند. تأثیر این اخبار غیرنفتی که اخبار ژئوپلیتیک، سیاسی و اقتصادی را دربرمی‌گیرند، بیش از اثر عرضه و تقاضای نفتی در بازار نفت است. توافق تجاری آمریکا و چین، به این دلیل قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار داده که اگر این توافق رخ دهد، تقاضای چین در بازار نفت افزایش می‌یابد که خود روی افزایش قیمت نفت در سطح جهان اثرگذار خواهد بود. همه این موارد ترجمان بازار از اتفاقات غیرنفتی است.
آیا می‌توان گفت در این دوره، بیشترین تأثیر را از ناحیه عوامل غیربنیادین روی بازار نفت، تجربه می‌کنیم؟
حتما همین‌طور است. اگر نگاهی به اتفاقات در 6 ماهه گذشته داشته باشید، بیرون رفتن نفت خام از بازار یا واردشدن عرضه بزرگ، خیلی کم بوده و تقاضا هم در سکوت بوده و هر آنچه در این مدت، قیمت نفت را متأثر کرده است، همین اتفاقات سیاسی، منطقه‌ای، جنگ تجاری آمریکا و چین یا تحریم‌های آمریکا روی نفت ایران و ونزوئلا و کشتیرانی چین بوده است، اما اگر بخواهیم بلندمدت‌تر داشته باشیم، در 10 سال اخیر، تأثیر ترکیب عوامل غیرنفتی را بر بازار نفت تا این اندازه شاهد نبودیم. برآیند و هم‌زمانی چند عامل خیلی بزرگ بر بازار نفت که هرکدام به تنهایی می‌توانند بازار نفت را متأثر کنند، اکنون بازار را به خود درگیر کرده است. مؤلفه فرصت زمانی IMO 2020 بازار نفت در سمت عرضه تولیدکنندگان نفت خام و کشتیرانی‌های جهانی را در سال 2019، بسیار تحت تأثیر قرار داد. جنگ تجاری آمریکا و چین نیز روی تقاضای چین و تجارت نفت خام بسیار اثرگذار بود، زیرا کاهش تقاضای چین برای نفت خام آمریکا، موجب تغییر این تقاضا به سمت نفت خاورمیانه و موجب افزایش قیمت‌ها در این ناحیه شد. عامل سوم، تحریم دو کشور ایران و ونزوئلا بود که علاوه بر آنکه موجب خروج حجم معین نفت از بازار شد، موجب به هم ریختن بازار در سمت کیفیت نفت سنگین و متوسط و با گوگرد بالا شد. همراهی این سه موضوع با یکدیگر در کنار تحولات ژئوپلیتیک مثل جنگ سوریه و عراق و اختلافات ایران، عربستان، آمریکا و... موجب شد بازار بسیار متأثر شود. هیچ‌ تحلیلگری در حال ‌حاضر نمی‌تواند اثر این تحولات را از یکدیگر تفکیک کند. هم‌زمان‌شدن چهار اتفاقی که هرکدام به‌تنهایی بزرگ بودند، به‌نوعی حداقل در یک دهه اخیر، بسیار یونیک و خاص بود.
این اتفاق‌ها روی فروش نفت ایران، با این ‌حال که با کاهش قابل توجه روبه‌روست، چگونه اثر خواهد گذاشت؟
میزان فروش نفت ایران و خریداران آن، خارج از یک بازار نرمال است و بعید می‌دانم خیلی دستخوش تغییر در تحولات بازار نفت باشد. حداقل این را درباره حجم فروش نفت ایران می‌توان ادعا کرد، البته قیمت آن قطعا متأثر از اتفاقات اخیر خواهد بود و با افزایش قیمت روبه‌رو خواهد شد.
شکوفه حبیب‌زاده
منبع: روزنامه شرق