بزرگنمايي:

آریا جوان - رایزن یکم سابق ایران در مالزی گفت: مالزی از نظر سیاست خارجی در سال های اخیر به ایران نزدیک بوده اما انتظار می رود با کنار رفتن مهاتیر محمد در این رویکرد تجدید نظر شود.

مهاتیر محمد دو سال بعد از اینکه قدرت را در مالزی به دست گرفته بود؛ از نخست وزیری کناره گرفت و نامه استعفایش را برای پادشاه مالزی فرستاد که البته با آن موافقت شد. او در نود و چهارسالگی کماکان به عنوان چهره ای محبوب و جهانی شناخته می شود که عملکرد درخشانی در مالزی داشته. از سوی دیگر مهاتیر محمد تلاش داشت تا مالزی نقش پررنگی در جهان اسلام بازی کند. او به تهران نزدیک بود و این نزدیکی، اخیرا باعث مشکلاتی در داخل مالزی شده بود. روابط ماهاتیر با کشورهای عربی دیگر هم در ماه های گذشته به شدت تحت تاثیر نزدیکی او به ایران و ترکیه بود. با محسن روحی صفت رایزن یکم سابق ایران در مالزی در مورد اتفاقات پیش روی این کشور بعد از استعفای نخست وزیر کهنه کار آن به گفنگو نشستیم:
مهاتیر محمد سیاستمدار کهنه کاری است که استعفای او چندان قابل پیشبینی نبود. به هرحال او یکی از شناخته شده ترین چهره های اسیایی است که هم در میان مردم کشورش و هم در میان مردم دیگر کشورها محبوبیت دارد. اقتصاد مالزی خودش را مدیون اصلاحات او می داند و حالا او به عنوان کسی که به نوعی معمار مالزی نوین شناخته می شد، کنار رفته است. چرا این اتفاق افتاد؟
ماهاتیر محمد در انتخابات سال 2018 در ائتلاف با انور ابراهیم به صورت 50+ 1 آراء را به دست آورد و بعد از مدت ها مجددا نخست وزیر شد. بر اساس این ائتلاف از اول هم قرار بود که در دو سال اول مهاتیر محمد نخست وزیر باشد و برای دو سال دوم، انور ابراهیم قدرت را به دست بگیرد. اما اختلاف در ائتلاف باعث شد که این روند انجام نشود و سر اخر استعفای مهاتیر محمد مطرح شود. به دلیل این اختلافات یک دو دستگی در جامعه مالایی به وجود آمد. همانطور که می دانید، پیش از این یک حزب اکثریت و قدرت را در دست داشت و بعد این حزب نتوانست در انتخابات سال 2018 اکثریت پارلمان را بگیرد و برای همین قدرت به ائتلاف مهاتیر محمد و انور ابراهیم تفویض شد. این پیروزی واقعا برای این حزب شکننده بود.
مهاتیر محمد تلاش زیادی کرد تا با انور ابراهیم به یک توافق و نتیجه ای برسد، اما اختلافاتی که در درون حزب خود مهاتیر محمد وجود داشت، باعث شد که او دست به استعفا بزند. با این حال او البته از سوی پادشاه مالزی به عنوان نخست وزیر موقت این کشور انتخاب شده و باید منتظر ماند و دید که چه اتفاقاتی قرار است در پی این حوادث بیفتد.
با کناره گیری مهاتیر محمد چه حوادثی در انتظار اسیا و جهان اسلام است؟ او سعی داشت که از مالزی کشوری تاثیر گزار در میان کشورهای مسلمان بسازد. به ویژه امسال او به نحوی به جنگ با عربستان رفت و کشورهای مسلمان را به دور خود جمع کرد که این عمل برای سعودی ها گران تمام شد. حالا کنار رفتن او از قدرت چه تفاوتی در این وضعیت ایجاد می کند؟
باید دید اتفاقات در مالزی چطور پیش می رود. الان دو اتفاق در این زمینه ممکن است بیفتد که یا انتخابات زودهنگام برگزار شده و جایگزین مهاتیر محمد انتخاب می شود و یا احزاب پارلمان برای معرفی نخست وزیر آینده دست به کار می شوند. اینکه چه کسی سر آخر نخست وزیر خواهد شد آینده مالزی را تعیین می کند و از الان زود است که پیش بینی کنیم نخست وزیر بعدی از نظر سیاسی راه مهاتیر محمد را پیش می گیرد و یا طور دیگری عمل می کند.
مالزی یک قدرت اقتصادی در اسیا است و از این نظر قابل توجه است. به نظر نمی رسد که هر کس دیگری هم که جای مهاتیر محمد بیاید، این وضعیت تغییری کند. اما مسئله ای که هست این است که رشد اقتصادی در جهان کند شده و چین و مالزی و سنگاپور و... هم شرایط مشابهی را تجربه می کنند. اما از نظر سیاست خارجی به نظر می رسد که تغییراتی در راه باشد.
به نظر می رسد که سیاست اقای مهاتیر محمد به شدت معطوف به بیرون بود و به دنبال تاثیر گذاری در فضای بین الملل بود. تکلیف این نوع از سیاست چه خواهد شد؟
به نظر می رسد که یکی از معدود تغییراتی که بعد از مهاتیر محمد ایجاد شود، همین مساله سیاست خارجی باشد. در دوره قبل از انتخابات 2018 و روی کارامدن مهاتیر محمد، تمرکز مالزی به روابط با سعودی ها و کشورهای عربی نزدیک به آن بود. این موضوع حتی باعث افزایش افراطی گری در مالزی شد. مهاتیر محمد وقتی دوباره بر سرکارآمد تلاش کرد تا با ایجاد رابطه با ایران یک تعادلی در سیاست خارجی خود ایجاد کند. در مورد اخیر او بیشتر به سمت ایران، ترکیه و قطر متمایل شد که سعودی ها را عصبانی کرد. به نظر می رسد با کناره گیری مهاتیر محمد قطار سیاست خارجی مالزی به ریل سابق خود برگردد و روابط با کشورهای عربی در اولویت قرار بگیرد.
در ماه های اخیر و با بالا گرفتن تحریم ها به نظر می رسید که ایران تلاش دارد تا با بهبود روابط با مالزی سدی مقابل تحریم های امریکا ایجاد کند. البته این پروژه حالا به نظر نیمه تمام می رسد. نظر شما در مورد این اتفاقات چیست؟
تکلیف مهاتیر محمد در مقابل بسیاری از مسائل روشن تر از دولت های دیگر مالزی بود. مالزی هم با چین رابطه خوبی دارد و هم با الات متحده . همزمان هم مثلا در خصوص فلسطین مواضع روشنی دارد و سمت رژیم صهیونیستی یا امریکا نیست. با این حال این کشور از نظر سیاسی قدرتی نیست که بتواند مقابل تحریم بایستد. همانطور که او گفته بود، مالزی به هر حال مجبور شد از تحریم های امریکا پیروی کند در صورتی که این خلاف میل مهاتیر محمد بود. مالزی در آن حدی نیست که مستقیما با امریکا سرشاخ شود . ممکن است فعالان اقتصادی دو کشور برنامه های غیر رسمی مثلا برای دور زدن تحریم ها داشته باشند اما این موضوعات چیزی نیست که از سوی دولت مالزی دنبال شود. اما نه دولت مهاتیر محمد و نه دولت دیگری در مالزی به صورت علنی و اشکار نمی تواند به تحریم های ایالات متحده تن ندهد و این موضوع امری حتمی است.