بزرگنمايي:

آریا جوان - مهر / سازمان سینمایی «اطلاعات ارزشیابی هنرمندان سینما» را در حالی منتشر کرد که برمبنای آن طیف گسترده‌ای از سینماگران از اصغر فرهادی تا جواد شمقدری مدرک معادل «دکتری» دریافت کرده‌اند؛ اما چگونه؟
عصر روز چهارشنبه هفتم اسفندماه سازمان سینمایی فهرستی را با عنوان «اطلاعات ارزشیابی هنرمندان سینما» منتشر و این اقدام را «در راستای سیاست شفاف‌سازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در چارچوب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» دانست.
براساس توضیح ضمیمه این فهرست درجه‌های هنری اعطا شده به سینماگران «شامل درجه یک معادل دکتری، درجه 2 معادل فوق لیسانس، درجه سه معادل لیسانس، درجه چهار معادل فوق دیپلم و درجه پنج معادل دیپلم» می‌شود و ارزشیابی هنری سینماگران بر اساس رشته تخصصی ارزیابی و معادل آن درجه هنری یک تا پنج به متقاضیان اعطا شده است.
وجود برخی نام‌های ناشناس در این فهرست در کنار غیبت برخی چهره‌های سرشناس، عدم انطباق اعتبار و تخصص برخی نام‌ها که درجه هنری مشترک دریافت کرده‌اند، حضور نام برخی سینماگران فقید و جای خالی برخی چهره‌های جوان و نوظهور سینمای ایران و موارد متعدد دیگری از این دست، فهرست را با سوالات و ابهامات بسیاری مواجه کرد.
در پیگیری خبرنگار مهر از سازمان سینمایی مصطفی سماوات به‌عنوان «دبیر شورای اعطای درجه هنری به هنرمندان» به‌عنوان مرجع پاسخگویی به این ابهامات معرفی شد تا درباره کم و کیف و چگونگی اعطای این درجه‌ها و سابقه فعالیت این شورا توضیحاتی ارائه کند.
«شورای اعطای درجه هنری» از کجا آغاز شد؟
سماوات در گفتگو با خبرنگار مهر درباره سابقه فعالیت شورای اعطای درجه هنری به هنرمندان در سازمان سینمایی توضیح داد: این آمار از سال 84 به این طرف در اختیار بوده و براساس آن درجه هنری به هنرمندان اعطا شده است.
بخشی از هنرمندان خودشان درخواست کسب این درجه را می‌دهند و بخشی از هنرمندان شناخته شده که آثارشان مشخص است به پیشنهاد همان شورای اصلی درجه‌بندی هنرمندان مورد بررسی قرار می‌گیرند و بعد از جمع‌بندی، درجه به آن‌ها اعطا می‌شوداین مدیر سازمان سینمایی افزود: در واقع این فهرست یک بانک اطلاعاتی است. در این مدت شاخه‌های مختلف هنری بر اساس مدارک، مستندات و آثار تولید شده هنرمندان مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. ما یک کمیته تخصصی داریم که این موارد در آن کمیته مورد بررسی اولیه قرار می‌گیرد و سپس به شورای اصلی ارزشیابی هنرمندان پیشنهاد داده می‌شود که این شورا در وزارت ارشاد است. سپس در آنجا تصمیم‌گیری می‌شود که چه درجه‌ای برای متقاضیان لحاظ شود.
وی درباره سازوکار ارزیابی هنرمندان در این شورا توضیح داد: بخشی از هنرمندان خودشان درخواست کسب این درجه را می‌دهند و بخشی از هنرمندان شناخته شده که آثارشان مشخص است به پیشنهاد همان شورای اصلی درجه‌بندی هنرمندان مورد بررسی قرار می‌گیرند و بعد از جمع‌بندی، درجه به آن‌ها اعطا می‌شود. این درجه به برخی از دوستان شناخته شده عرصه‌های مختلف به همین صورت اعطا می‌شود و مابقی بر اساس درخواستی که ارائه داده‌اند مورد بررسی قرار می‌گیرند.
سماوات در ادامه تأکید کرد: این درجه معادل مدرک دانشگاهی است و در پنج سطح ارائه می‌شود که هم جنبه معنوی برای دوستان دارد و هم به نوعی ارزشگذاری کار هنری‌ای است که انجام داده‌اند. اگر کسی در دستگاه‌های دولتی کار کند و استخدام باشد این مدارک در آن دستگاه‌ها مورد پذیرش قرار می‌گیرد اما در فعالیت‌های هنری دوستان تأثیری ندارد و به واسطه این مدرک، تسهیلاتی در اختیار آن‌ها قرار نمی‌گیرد.
وی درباره اینکه در این فهرست در مقابل نام برخی چهره‌ها «درجه افتخاری» درج شده اما برای برخی این نکته لحاظ نشده، عنوان کرد: درجه افتخاری به این معناست که شخص مورد نظر خودش متقاضی نبوده و اعضای کمیته و شورای اصلی ارزشیابی هنرمندان تصمیم گرفته‌اند به صورت افتخاری این مدرک را به دوستان اعطا کنند.
اصغر فرهادی تقاضایی برای «درجه» نداشت
سماوات درباره غیبت نام برخی از هنرمندان در این لیست، توضیح داد: همانطور که گفتم بخشی از این مدارک بر اساس تقاضای هنرمندان و بخشی بر اساس تصمیم و شناخت کمیته از افراد بوده است. اما عملاً اصل قضیه بر اساس تقاضای هنرمندان است و آن‌ها باید یک سری مدارک و مستندات در اختیار ما قرار دهند تا بر اساس آن ارزیابی اولیه را انجام دهیم. اما بوده‌اند چهره‌هایی مثال آقای اصغر فرهادی که تقاضایی برای این مدرک نداشته‌اند و شورا خودش به آن‌ها درجه هنری اعطا کرده است.
دبیر شورای ارزشیابی هنرمندان اظهار کرد: اعضای کمیته تخصصی معمولاً از افراد دارای صلاحیت صنف سینما انتخاب می‌شوند که شامل پنج نفر هستند که سه نفر از آن‌ها به عنوان سینماگر و کسانی که در این حوزه خبره هستند، انتخاب می‌شوند.
اعضای شورای ارزشیابی چه کسانی هستند؟
وی در ادامه اعضای شورای ارزشیابی هنرمندان در سازمان سینمایی را اینگونه معرفی کرد: در دوره حاضر مسعود جعفری جوزانی، فرهاد توحیدی، ابوالحسن داوودی، محمدمهدی طباطبایی‌نژاد و من به عنوان دبیر در این کمیته تخصصی هستیم.
وی توضیح داد: من و آقای طباطبایی‌نژاد به تازگی به جمع این شورا اضافه شده‌ایم ولی شورای فعلی از دوسال پیش مستقر بوده است.
دبیر این کمیته مطرح کرد: افراد هر چهار سال یک بار در صورت داشتن تولیدات، فعالیت‌های سینمایی و کسب جوایز جدید می‌توانند تقاضای درجه هنری بدهند اما در لیست حاضر هر بار که کسی به فاصله کم تقاضایی داده ما سوابقش را ذکر کرده‌ایم اما در بررسی نهایی قرار نگرفته و همانطور که دیدید درجه جدیدی دریافت نکرده‌اند. در واقع بررسی مجدد انجام نشده اما به دلیل اینکه سوابق ثبت می‌شود خود به خود نام آن‌ها در سیستم قرار می‌گیرد.
ارزیابی‌ها با یک «خط کش» ثابت نیست!
سماوات درباره هم ترازی برخی هنرمندان در دریافت درجه هنری در حالی که سطح کاری آنها بسیار متفاوت است، گفت: اعضای کمیته و شوراهایی که در سال‌های مختلف بوده‌اند، متفاوت بوده‌اند و براساس مدارک، مستندات و فیلم‌هایی که دیده‌اند، این درجه را اعطا کرده‌اند و هیچگاه ثابت نبوده‌اند که بگوییم چرا افراد را به یک شکل ارزیابی نکرده‌اند. باید قبول کنیم که اعضا بر اساس بررسی‌هایی که انجام شده، رأی به اعطای این درجه‌ها داده‌اند.
از سال 85 تا الان شوراهای مختلفی وجود داشته‌اند که ثابت نبوده‌اند و با یک خط‌کش دست به ارزیابی نزده‌اند. به هر حال شورا تصمیم می‌گیرد نگاهش به کارها و… چه باشد. برای مثال حتی برای مدرک دانشگاهی هم می‌شود 2 نفری را دید که هر 2 دکترا دارند ولی به لحاظ علمی و از نظر عموم مردم ممکن است یکی برتر از دیگری باشدوی ادامه داد: از سال 85 تا الان شوراهای مختلفی وجود داشته‌اند که ثابت نبوده‌اند و با یک خط‌کش دست به ارزیابی نزده‌اند. به هر حال شوراست که تصمیم می‌گیرد نگاهش به کارها و… چه باشد. برای مثال حتی برای مدرک دانشگاهی هم می‌شود 2 نفری را دید که هر 2 دکترا دارند ولی به لحاظ علمی و از نظر عموم مردم ممکن است یکی برتر از دیگری باشد.
دبیر این کمیته با اشاره به اینکه این لیست برای اولین بار منتشر شده است، درباره اینکه با این شیوه به افراد زیادی درجه‌هایی داده می‌شود که افراد عادی با تلاش زیاد کسب می‌کنند و در واقع یک نوع «تولید مدرک» است، عنوان کرد: ارزشیابی هنرمندان و اعطای این درجه آفت نیست. چرا به کسی که لیاقتش را دارد، کارهایش را ارزیابی کرده و مورد تأیید قرار داده‌ایم، این مدرک را اعطا نکنیم؟ این چه عیبی دارد که این مدارک اعطا شود؟ این به معنای دادن مدرک به همه نیست.
سماوات در پاسخ به این سوال که به هر حال لیست منتشر شده یک لیست بلند بالاست و نشان می‌دهد همه این هنرمندان مدرکی دریافت کرده‌اند، اظهار کرد: این مدارک از سال 85 به بعد اعطا شده است ضمن اینکه تعداد کسانی که مدارکشان در مراحل اولیه رد شده و اصلاً به شورا نرسیده، خیلی بیشتر بوده است. یعنی متقاضیان بیشتری داشتیم اما افرادی که نامشان منتشر شده است صلاحیتش را داشته‌اند که این مدرک را دریافت کنند. به هر حال این قانونی است که لحاظ کرده‌اند، برایش متقاضی هم وجود دارد و تا وقتی متقاضی وجود دارد کارها بررسی و این درجه‌ها اعطا می‌شود. ضمن اینکه اعطای این درجه‌ها تنها به سینما منحصر نمی‌شود و در شاخه‌های دیگر هم وجود دارد.
دبیر این کمیته در پایان درباره اینکه لزوماً انجام یک کار در حوزه‌ای، به تکرار آن در حوزه‌های دیگر مشروعیت نمی‌دهد، توضیح داد: این آفت نیست، ارزشیابی یک کار قانونی است و بر اساس آئین‌نامه انجام می‌شود. ضمن اینکه این مدارک «معادل» است. به هر حال ممکن است کسی به دنبال تحصیلات آکادمیک نرود ولی کارهای هنری او در سطحی باشد که ما را قانع کند که معادل آن مدرک را به او اعطا کنیم و این عیبی ندارد.