بزرگنمايي:

آریا جوان - نوروز یکی از مهم ترین سنت های کهن و دیرین ایرانیان است که این آیین از روزگاران گذشته به پاس نو شدن طبیعت و روییدن سبزه و گل با شکوه خاصی در استان هرمزگان برپا می شود.
ایرنا: آیین های نوروزی هر ساله از چهارشنبه آخر سال که «چهارشنبه سوری» نامیده می شود، آغاز و با آیین سیزده نوروزی که «سیزده بدر» و یا «روز طبیعت» نام گرفته، پایان می یابد.
از گذشته تاکنون رسم و رسوم نوروزی در استان هرمزگان دستخوش تغییرهای بسیاری شده که برخی رو به فراموشی رفته و برخی هم هنوز پابرجاست.
**نوروز دیروز در هرمزگان
یکی از رسم های دیرین نوروزی در هرمزگان که امروز نیز مردم به آن پایبند هستند، لباس و جامه نو برتن کردن و نوپوش بودن است و اگر افرادی توانایی خرید لباس نو را نداشتند، تکه ای نخ یا پارچه نو بر لباس خود سنجاق می کردند و یا از لباس های تمیز و پاکیزه ای که از قبل داشتند می پوشید و شعر (عید ما نوروز ما/ کهنه قبا هر روز ما) را زمزمه می کردند.
قبل از تحویل سال نو نیز مردم هرمزگان به ویژه شهرستان میناب سر و صورت خود را با آب شسته و لباس نو بر تن می کردند و به خانه اقوام و خویشاوندان می رفتند.
*نوروز خوانی در هرمزگان
نوروز خوانی از دیگر رسوم دیروز و کهن نوروزی در هرمزگان است، به این صورت که همزمان با شروع سال نو، کودکان و نوجوانان با خواندن شعر و سرود نوروزی از پدر و مادر و بزرگان خود عیدی می گیرند.
کودکان در دید و بازدیدهای عید این سرود را در کنار فامیل با خود زمزمه می کردند « نوروز نو باز آمده، بلبل به آواز آمده، نوروز به صد ناز آمده، بابا بده نوروزیم، مادر بکن دلسوزیم، مادر به حق شیر تو، درگردنم زنجیر تو، شب ها بخوردم شیر تو، بابا بده نوروزیم، مادر بکن دلسوزیم، نوروزیم دَه شاهی است، کمتر کنی یک شاهی است» تا عیدی خود را بگیرند.
«سیصد سلام و سی علیک ای صاحب خونه سلام/ علیک ای صاحب خونه با ایمان بلند قد و باریک میون/ ما هستیم نوروزخون نوروز سلطان آمده / ای صاحب خانه با خدا ان شاءالله بروی کربلا» از دیگر شعرهای رایج نوروزی در قدیم بوده که بچه ها آن را با خود زمزمه می کردند.
امروز نیز همچون گذشته عیدی دادن و عیدی گرفتن ها یک رسم بوده و پدران و مادران و بزرگان فامیل و اقوام به کودکان عیدی می دهند.
* سرزدن مُم نوروز به خانه ها در شب عید
بر اساس باوری کهن مردم هرمزگان معتقدند که مُم نوروز (مادر نوروز) قبل از تحویل سال نو و شب عبد به خانه ها رفته و سری به کندوک (سبدی که از شاخ و برگ نخل درست شده و در آن نان نگهداری می شود)، می زند و اگر در آن شب کندوک از شیرینی های محلی (کیک و کلوچه) پُر بود، سال پربرکتی برای آن خانواده است اما برعکس اگر خالی باشد برکت سال از آن خانواده گرفته می شود.
همچنین مردم هرمزگان بر این باور بودند که ساکنان خانه نباید در شب و روز عید گرسنه و تشنه باشد و با شکم خالی به خواب رود چرا که مادر نوروز در آن شب به خانه ها آمده و شکم ها را وارسی می کند که اگر کسی سیر بخوابد روزی فراوان سال را می گیرد و افراد گرسنه رزق و روزی آنها کم می شود و بیشتر روزها گرسنه هستند.
مردم میناب هرمزگان نیز از گذشته های دور بر این عقیده هستند که نوروز مادر دارد به همین خاطر در روز عید خوشه های تازه ی گندم و پیاز را بر سر در خانه می گذاشتند و معتقد بودند که سهمیه ی مادر نوروز است.
امروز نیز مردم قبل از تحویل سال نو انواع میوه و شیرینی را از بازار تهیه می کنند و در سفره های نوروزی قرار می دهند و به خواندن قرآن و دعای لحظه تحویل سال «یا مُقلّبَ القلوبِ و الأبصار/یا مُدبِّرَ اللیلِ و النَّهار/ یا مُحوِّلَ الحَولِ و الأحوال/ حوِّل حالَنا إلی أحسنِ الحال»، می پردازند و این را برکت می دانند.
*حنای نوروزی
زنان جوان هرمزگانی در آن زمان، چند روز قبل از عید با حنا به دست و پای خود نقش و نگار می بستند و پیرمردان و پیر زنان نیز سر خود را حنا می زدند و در حال حاضر نیز حنا زدن در بعضی از روستاهای هرمزگان مرسوم است و امروز نیز زنان و دختران جوان شهرهای هرمزگان نیز برای حنا، به آرایشگاه های زنانه می روند.
*جیکوی نوروزی
برخی از پژوهشگران استان هرمزگان مانند استاد سایبانی در کتاب «فین» خود به یک بازی محلی در نوروز «جیکوی نوروزی» اشاره کرده اند.
این بازی در ششم فروردین، زاد روز زرتشت انجام می گرفته یا این که در این روز بزرگترها در باغ و حیاط خانه ها از درخت نخل خرما ‘ تاب ‘ درست می کردند و به شاخه درختی تنومند آویزان می کردند، که به «جیکوی نوروزی» معروف بوده است.
در شب و روزهای نوروزی مردم تاب می خوردند و بر این باور بودند که تاب خوردن در این ایام موجب ریزش گناهان می شود.
اکنون نیز در برخی از روستاها این رسم برجاست و کودکان و نوجوانان با طناب، تاب درست می کنند و تاب بازی می کنند.
*مراسم سالگرد مردگان قبل از نوروز
اگر کسی چند روز قبل از نوروز فوت می شد به هنگام رسیدن نوروز، برایش عزا نمی گرفتند و بر این باور بودند که یک سال از آن ماجرا گذشته است.
همچنین اگر در نوروز شخصی فوت می شد، هفت زن به رودخانه می رفتند و سنگ جمع می کردند و آن گاه قبر را می بستند.
در زمان حال نیز در برخی از مناطق استان هرمزگان به ویژه در روستاها، مردم بر این باورند که قبل از سال، شخصی که فوت شده باید مراسم سه روز، چهلم، چهار ماه و سالگرد آن شخص را حتی اگر چند روز گذشته با هم بگیرند و به ایام نوروز نرسد چون براین عقیده اند که اگر این مراسم برگزار نشود تعداد مردگان در سال پیش رو بیشتر می شود. البته برخی افراد هرمزگان نیز این مراسم را در موعد خود برگزار می کنند و کاری به رسم و رسوم ندارند.
*خانه تکانی عید
در قدیم رسم بر این بوده که قبل از تحویل سال نو خانه ها تمیز و پاکیزه باشد و شستن حصیر و تک (نوعی حصیر که با شاخ و برگ درخت نخل می بافند) و قالی در خانه های خِشتی و گِلی با آب و صابون و جارو عطر و بوی دیگری به خانه می بخشید، امروز نیز طبق رسم دیرین بیشتر مردم ترجیح می دهند فرش و موکت های خانه ها را یک ماه قبل از عید در خانه بشویند و عده ای نیز شست و شوی فرش ها را به قالی شویی ها می سپارند.
*عیدی رنگین اشیا و حیوانات یک روز قبل از عید نوروز
همچنین در بعضی از روستاهای استان هرمزگان یک روز قبل از سال تحویل، مردم به درب و دیوار خانه خود و همچنین پیشانی حیوانات از جمله بز، گوسفند، گاو، شتر و اسب «گِلک» که نوعی خاک سرخ رنگین است، می زدنند و پشم و موی حیوانات خود را می چینند. امروز نیز در برخی از روستاها این رسم رنگین پابرجاست.
*چهارشنبه آخر سال
مردم شهر بندرعباس و استان هرمزگان در چهارشنبه آخر سال نیز برای شنا به دریا و چشمه های آب گرم اطراف شهر می روند و براساس سنتی دیرینه بدی و نحسی را از خود دور می کنند. امروز نیز مراسم چهارشنبه سوری در هرمزگان برگزار می شود و مردم به رسم دیرین آتشی برپا می کنند و از روی آن رد می شوند.
اما امروزه متاسفانه در شب چهارشنبه سوری جوانان از مواد محترقه استفاده می کنند و این جشن را به خطر می اندازند که کمتر کسی جرات بیرون رفتن از خانه را دارد.
*آیین سیزده بدر
سیزده بدر پایان دوره جشن های نوروزی است و در این روز مردم هرمزگان بنا بر یک سنت دیرینه فرهنگی برای از بین بردن نحسی از خانه ها بیرون و به دشت و صحرا پناه می برند تا آخرین روز عید را در طبیعت و در کنار سبزه و گل و گیاه به شادی و خشی بگذرانند.
ایرانیان باستان بر این باور بودند که سیزدهم نوروز، آغاز رهایش از جهان مادی، روز طلب باران بهاری برای کشتزارهای نو دمیده، روز ایزد تیر و تیشتر و روز نابودی دیواپوش و روز گره زدن سبزه ها برای باز شدن بخت دوشیزگان است.
مردم هرمزگان بویژه میناب روز سیزده را نحس می دانند و به همین مناسبت اهالی برای رفع نحوست روز سیزده به دامان طبیعت پناه می برند وعظمت خداوند را در آینه طبیعت می بینند و در کمال شادی و سرور سیزده را در دشت و صحرا و باغ های اطراف شهر و همچنین رفتن به مکان های مقدس و دیدن از ساحل زیبای بندر کوهستک سپری می کنند.
البته عده ای از مردم یک روز قبل از سیزده بدر خانه های خود را ترک کرده و به باغ ها، روستاها، قدمگاه ها و زیارتگاه های اطراف شهر می روند و بعد از خوردن ناهار به کنار ساحل، چشمه و قنات رفته و به آب تنی و بازی و تفریح می پردازند و سبزه ای که با خود بردند را گره می زنند تا گره از کارشان باز شود. (سیزده به در/ چارده به تو / درد و بلای ما توکوتو).
*دیگر رسم های نوروزی در هرمزگان
«چی چیکای مم گپو و بپ گپو» (قصه مادر بزرگ ها و پدر بزرگ ها) همراه با شوخی و خنده، شب نشینی، خوردن صبحانه شیرین همچون حلوا یا رشته (بلالوت) همراه با تخم مرغ سرخ شده، عیدی دادن وعیدی گرفتن، سر زدن به بزرگان ( پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها ) آشنایان و دوستان در ایام عید، صلح و آشتی بین خانواده های که از قبل کدورتی با هم داشتند، خوردن صبحانه با طعم شیرین از جمله حلوا و بلالوت (رشته فرنگی شیرین و تخم مرغ بدون نمک) در روز عید و همچنین خوردن باقلا پلو با ماهی از سنت های نوروزی دیرین و برجای مانده این دیار است.
در آن سال ها در زمان عید باران زیاد می بارید و هرگاه مردم در نوروز رنگین کمان می دیدند بر این عقیده بودند که سال تحویل شده و به مراسم عید می پرداختند.
اما بعد از نوروز ممکن است که هوا با سرعت رو به گرمی برود و سبزه ها خشک شود، با این وجود اعتقاد عمومی بر این است که پس از نوروز تغییرات غیر منتظره ای ممکن است در هوا ایجاد شود، به همین جهت گفته اند: «پس از نوروز سلطانی پدید آید زمستانی/ یا باد است یا باران یا شرطه بی پایان».
**نوروز امروز در هرمزگان
نوروز امروز هرمزگان نیز همچون دیگر نقاط کشور از روزهای پایانی بهمن و اسفند ماه با خانه تکانی و خرید عیدهای نوروزی و سفره هفت سین شروع می شود.
هرچند شرایط اقتصادی امسال رو به کساد بوده، اما جنب و جوش مردم برای خرید عید همچنان برجاست و یکی و 2ماه مانده به نوروز، بازارها و فروشگاه های هرمزگان برای خرید عید شلوغ شده و مردم بویژه در روزهای پایانی سال که حقوق و پاداش خود را گرفته و برخی نیز با گرفتن یارانه نقدی، برای خرید عید و لباس نو اقدام می کنند.
روزهای پایانی بهمن و اسفند بازارهای سطح شهر بندرعباس نیز از جمله بازار روز، راسته بازار، شب بازار، بازار رویال، بازارچه شهاب، یوسفی و زیتون و دیگر بازارها که تقریبا زنجیره وار به هم وصل بوده و در مرکز شهر قرار دارند و همچنین بازارچه امام حسین (ع) در بلوار امام حسین (ع) این روزها شاهد حضور پررنگ مردم بویژه زنان، کودکان و نوجوانان برای خرید پوشاک و مواد غذایی برای شب عید است و بعضی ها هم خریدهای خود را از بازارهای قشم و درگهان تهیه کنند.
فروشگاه های بزرگ اتکا و رفاه و همچنین مغازه ها نیز امروزه شلوغ شده و مردم خوردنی ها و خرید خانه را از این فروشگاه ها تهیه می کنند و هرجای شهر که می بینید جایگاهی برای خرید ماهی و سبزه گذاشتند و مردم لوازم سفره هفت سین را تهیه می کنند.
البته امروز به خاطر گرانی و شرایط بد اقتصادی، مردم در ایام عید یا ترجیح می دهند در خانه بمانند و یا برای عید گذرانی به شهرهای دیدنی سفر کرده و به گشت و گذار و خرید می پردازند و کمتر به قول خودشان مزاحم اقوام و فامیل شوند.
استان هرمزگان بواسطه داشتن ظرفیت های مهم گردشگری در دریا و خشکی، آثار تاریخی و باستانی و هوای مطبوع بهاری، همواره مقصد مسافران و گردشگرانی است که بخشی از اوقات فراغت خود را به ویژه در فصل زمستان و ایام نوروز به گردش و تفریح در ساحل، جزیره های 14 گانه بویژه هرمز، قشم و کیش، مزرعه های کشاورزی و باغ های سرسبز این دیار می گذرانند و از هوای طبیعی و بهاری آن لذت می برند.
هرمزگان و بویژه شهر بندرعباس در سال های اخیر به یکی از مقصدهای گردشگری کشور در تعطیلی های نوروزی تبدیل شده و هر ساله شمار زیادی از هموطنان تعطیلی های خود را در این نقطه از کشور سپری می کنند.
این روزها مسوولان هرمزگان نیز با نظافت فضای شهری، ایجاد پست های امداد و نجات جاده ای و دریایی، ایجاد مکان هایی برای اسکان مسافران، برقراری امنیت وغیره همواره در تکاپوی فراهم سازی زیرساخت های گردشگری برای خدمت رسانی مطلوب به مسافران نوروزی هستند.