بزرگنمايي:

آریا جوان - هنر زندگی/ چگونگی رفتار با سالمند برای بسیاری از افراد و خانواده‌ها به یک چالش و مسئله مهم تبدیل شده است. برای مثال برخی افراد که از پدر یا مادر سالمند خود نگهداری می‌کنند، نمی‌دانند که از نظر رفتاری چگونه می‌توانند خود را با آن‌ها وفق دهند و سازگاری بیشتری را تجربه کنند چراکه بسیاری از سالمندان در دوران کهولت سن بعضاً بهانه گیرتر می‌شوند، زودرنجی بیشتری دارند و حساسیت بالاتری را نسبت به مسائل پیرامون نشان می‌دهند. همین عوامل اوضاع را برای جوان‌ترها دشوار می‌کند و به احساس سردرگمی و ناتوانی منجر می‌شود. ما در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا توصیه‌های مهم در زمینه رفتار با سالمند را گردآوری کنیم پس با ما همراه باشید.
اهمیت یادگیری رفتار درست با سالمند
داشتن رفتار مناسب با سالمندان نه تنها لطفی در حق آن‌ها نیست بلکه بیش از هر چیز به سلامت روان خود فرزندان و جوانان نیز کمک می‌کند. برای مثال بسیاری از افراد که از پدر یا مادر سالمند خود نگهداری می‌کنند تحت فشار روانی بسیاری قرار دارند. آن‌ها هر روز شاهد تحلیل رفتن یکی از عزیزترین افراد زندگیشان هستند و دائماً نگرانی‌هایی را در مورد سلامت او یا کیفیت مراقبت‌ها تجربه می‌کنند. در این میان تغییرات رفتاری که در دوران سالمندی به سراغ افراد می‌آید و عدم آگاهی در مورد چگونگی تعامل با آن‌ها باعث می‌شود که فرزندان یا مراقبین تحت فشار مضاعف قرار بگیرند و سلامت روانی خودشان نیز تهدید شود. در حالی که شناخت بیشتر از دوران پیری و دریافت آموزش مناسب در این باره به شما کمک خواهد کرد که علاوه بر کمک به فرد مقابل، خودتان نیز آرامش و رضایت روانی بیشتری را تجربه کنید.
توصیه‌هایی برای رفتار با سالمند
داشتن رفتار درست با سالمندان امری نیست که به طور خود به خود اتفاق بیفتد. بلکه این موضوع از شناخت و درک متقابل ناشی می‌شود و نیازمند پرورش احساس همدلی و افزایش آگاهی در مورد دوران سالمندی است. ما در ادامه به چند توصیه مهم در این باره اشاره کرده‌ایم.
1- در رفتار با سالمند صبر و همدلی را تمرین کنید
اولین مسئله‌ای که در مورد رفتار با سالمندان باید به آن اشاره کرد لزوم برخورداری از صبر و همدلی کافی است چراکه افراد در دوران پیری دارای ویژگی‌هایی هستند که می‌تواند صبر اطرافیان را لبریز کند و احساس ناکامی و ناراحتی را به اوج برساند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به مشکلات جسمانی، کندی حرکتی، دچار شدن به فراموشی و حواسپرتی، نیازمندی بیشتر به اطرافیان و حساسیت عاطفی بالاتر اشاره کرد.
مواجه شدن با این عوامل باعث می‌شود بسیاری از افراد صبر و طاقت خود را از دست دهند که امری طبیعی محسوب می‌شود. اگر شما هم در چنین شرایطی قرار گرفتید تلاش کنید لحظه‌ای خود را جای فرد سالمند بگذارید و فقط برای دقایقی تلاش کنید تا دنیا را از نگاه او ببینید.
برای مثال وقتی از کندی حرکتی او به ستوه آمده‌اید و خسته شده‌اید لحظه‌ای بیماری‌های او را تصور کنید و از خود بپرسید که چقدر سخت است اگر بخواهید با وجود آرتریت همچنان فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهید. این تمرین و به پا کردن کفش دیگری برای چند لحظه به شما کمک می‌کند تا آرامش بیشتری به دست بیاورید و درک بالاتری از سالمند داشته باشید. اگر احساس می‌کنید که در حال حاضر دچار هیجانات منفی بسیاری هستید و نمی‌توانید رفتار خوبی با فرد سالمند داشته باشید تلاش کنید کمی به خود زمان دهید. اندکی فاصله بگیرید و دوباره زمانی که آرام شدید به سوی او بازگردید.
2- به جای دستور دادن از درخواست کردن استفاده کنید
بسیاری از افراد، زمانی که می‌خواهند با سالمندان صحبت کنند همانند کودکان با آن‌ها رفتار کرده و هنگامی که خواسته‌ای دارند به فرد دستور می‌دهند. این رفتار تأثیر بسیاری منفی بر روحیه سالخوردگان می‌گذارد و نیاز آن‌ها به احترام را پایمال می‌کند. در نتیجه لازم است که برای شخصیت آن‌ها ارزش قائل شوید و نگذارید عزت نفس آن‌ها به خاطر نیازمندتر شدنشان در این دوره سنی پایمال شود.
در نتیجه تلاش کنید تا بیشتر به نحوه کلامتان دقت کنید. برای مثال به جای اینکه به فرد سالمند بگویید "باید امروز کمی تحرک داشته باشی" به او بگویید "می‌خواهی امروز کمی بیشتر فعالیت کنی تا حال بهتری داشته باشی" شاید فکر کنید که این جملات تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. برای همین تفاوت‌های ساده برای سالمندان بار معنایی زیادی داشته و در احساس رضایت و عزت نفس آن‌ها تأثیر بسزایی می‌گذارد.
3- در رابطه با سالمند دید بالا به پایین نداشته باشید
در بسیاری از مواقع مراقبت از سالمندان به گونه‌ای پیش می‌رود که گویی فرد جوان در یک جایگاه بالاتر و محترم‌تر قرار دارد و همواره با نگاه بالا به پایین در حال دستور دادن است. برای مثال بدون اینکه متوجه باشید ممکن است دائماً از لفظ "تو" استفاده کنید. مثلاً بگویید "تو باید این غذا را بخوری" یا "تو باید ورزش کنی" استفاده مداوم از این الفاظ باعث می‌شود که سالمندان احساس کنند در فضایی قرار دارند که شخصیت و جایگاه اصلی آن‌ها نادیده گرفته شده و آن‌ها دائماً باید در حال اطاعات باشند. در نتیجه تلاش کنید تا در گفت‌وگو و ارتباطی که با سالخوردگان برقرار می‌کنید به عنوان یک همراه ظاهر شوید و به فرد عزیزی که دوران پیری را می‌گذراند نشان دهید که می‌خواهید همراه او باشید.
برای مثال به جای آنکه به او بگویید باید چه کارهایی را انجام دهد بگویید که می‌خواهید کمکش کنید و برای بهتر شدن اوضاع در کنار او باشید. این لحن مکالمه مسلما احساس بهتری را در فرد سالمند ایجاد می‌کند و کمتر سلامت روان او را در معرض خطر قرار می‌دهد.
4- هنگام رفتار با سالمند در جهت توانمندسازی او حرکت کنید
در بسیاری از مواقع اطرافیان فرد سالمند به طور ناخواسته با مراقبت‌های افراطی خود روز به روز به ناتوان‌تر شدن و ضعیف‌تر شدن او دامن می‌زنند و فرصت بهبودی را از وی می‌گیرند در حالی که دوره سالمندی به معنای ناتوانی صرف نیست. بسیاری از افراد در دوران پیری همچنان می‌توانند از پس کارهای روزمره خود بربیایند و به عبارت دیگر پیری سالم‌تری را تجربه می‌کنند.
در نتیجه لازم است که به سالمندان فرصت دهید که در صورتی که مشکل حرکتی بسیار جدی ندارند خودشان کارهایشان را انجام دهند. منظور ما از این جمله این نیست که آن‌ها را رها کنید و به کمکشان نشتابید اما آنچه اهمیت دارد این است که در عین حال که کمک می‌کنید این فرصت را در اختیارشان قرار دهید که همچنان فعال بمانند و دائماً همه مسئولیت‌های آن‌ها را انجام ندهید. هرچقدر که افراد در کهنسالی بیشتر فعالیتشان کاهش یابد زودتر دچار از کار افتادگی می‌شوند و بیشتر عملکرد خود را از دست می‌دهند.
5- هنگام رفتار با سالمند مبتنی بر آگاهی عمل کنید
بسیاری از بدرفتاری‌ها ناشی از عدم آگاهی و کمبود شناخت انسان‌ها از یکدیگر است. دوره سالمندی دوره‌ای با چالش‌های بسیار پیچیده است که بیش از هر دوره‌ای به شناخت نیاز دارد. اگر اطرافیان از نیازهای به خصوص افراد در دوران پیری آگاه نباشند نمی‌توانند درک درستی از آن‌ها داشته باشند و در این شرایط هردو طرف آسیب می‌بینند.
برای مثال بسیاری از رفتارهای عجیب و غریب که از سالمندان سر می‌زند علامتی از وجود بیماری در آن‌هاست و عمداً اتفاق نمی‌افتد. اگر فرزندان از این موضوع اطلاع داشته باشند زودتر می‌توانند برای شروع روند درمانی والدین سالمند خود اقدام کنند و درک متقابل بیشتری نیز از او خواهند داشت. برای مثال بیماری آلزایمر در مرحله ابتدایی با بروز نوعی تغییر رفتار در فرد اتفاق می‌افتد که در حقیقت نشانه‌ای از یک فروپاشی ذهنی قریب الوقوع است.
در این دوره سالمندان ممکن است دچار بی‌تفاوتی عاطفی شوند، احساس بدبینی شدیدی نسبت به اطرافیان خود داشته باشند و کمتر به محیط پیرامون خود اهمیت دهند. عدم آگاهی از اینکه این علائم می‌توانند آغاز یک اختلال باشند باعث می‌شود که بسیاری از افراد با سالمندان بدرفتاری کرده و نتوانند به سادگی با آن‌ها سازگار شوند.
سؤالات متداول
- چه عواملی باعث می‌شود که افراد در دوران سالمندی دچار افسردگی شوند؟
عوامل بسیاری وجود دارند که می‌توانند زمینه ساز بروز افسردگی در دوران سالمندی شوند. از جمله مهم‌ترین این عوامل می‌توان به از دست دادن حلقه حمایت اجتماعی پیرامون، درگیری با یک بیماری جسمی دشوار، سابقه بروز دوره‌های افسردگی در سایر دوره‌های زندگی و احساس تنهایی اشاره کرد.
از آنجایی که افسردگی می‌تواند مشکلات دوران پیری را افزایش دهد و منجر به سرعت گرفتن روند تخریب زیستی بدن شود بسیار اهمیت دارد که به وضعیت روانی افراد در این دوره رسیدگی شود. مراجعه به روانشناس و در موارد شدیدتر مراجعه به یک روانپزشک می‌تواند به بهبود افسردگی یا کاهش تأثیرات منفی آن بر زندگی کمک کند.