بزرگنمايي:

آریا جوان - شهر: تهران به دلیل قرار داشتن در مجاورت و یا روی گسلهای متعدد، در معرض زلزله های بزرگ و کوچک است. بر همین اساس شناخت گسلها و نقاط خطرناک و همچنین امن تهران می تواند در برنامه ریزی های شهری موثر باشد.

به گزارش شهر ، گسلهای زیادی در محدوده تهران وجود دارد که به چند مورد خطرناک آن اشاره می شود:
گسل مشا- فشم
مشا، گسل بزرگی است با زیرشاخه های فراوان که تلاقی آن با گسل شمال تهران در بالادست سد لتیان می‌تواند موجب فعال شدن گسل تهران شود. مشا، گسلی است طویل، اساسی و لرزه زا که در راستای آن گستره بلند البرز از شمال روی دامنه‌های جنوبی آن رانده شده است. این گسل دارای راستای شرق، جنوب شرقی - غرب، شمال غربی است و با طولی حدود 400 کیلومتر از جنوب غربی شاهرود و در شرق تا آبیک در غرب ادامه دارد.
گسل شمال ری
گسل شمال ری در حوالی عظیم آباد در کناره جنوبی بزرگراه ری ـ بهشت زهرا قرار دارد و دیواره‌ای به ارتفاع دو متر را به‌وجود آورده است امتداد آن شرقی ـ غربی بوده و طولی حدود 16/5 کیلومتر دارد.
گسل جنوب ری
گسل جنوب ری - ایوانکی در جنوب تهران به طول 20 کیلومتر قرار گرفته است تمامی این گسل می‌تواند به عنوان یک چشمه لرزه زا برای تهران باشد گسل جنوب ری در قسمت جنوبی خود دچار انشعابی است که در شمال آن قرار دارد و گسل شمال ری نامیده می‌شود و فاصله بین این دو گسل فقط سه تا پنج کیلومتر است.
گسل شمال تهران
گسل شمال تهران بین شاخه غربی گسل مشا و شهر قرار دارد اگر گسل شمال تهران فعال شود میزان خسارت به مراتب حادتر از زلزله‌ای است که در سال 1968 میلادی رخ داده است گسل شمال تهران از این لحاظ می‌تواند یک چشمه لرزه زا، باشد گسل شمال تهران در فاصله بین کوه‌های شمال تهران و شهر و در روی پهنه‌های جنوبی کوه‌های شمال تهران به طول 75 کیلومتر قرار گرفته است.
گسل ملاصدرا
گسل ملاصدرا نیز که از خیابان شریعتی تا شهرک غرب امتداد یافته، محلات ونک، میرداماد، سعادت آباد و شهرک غرب را ناایمن ساخته است. برج میلاد نیز در مجاورت این گسل ساخته شده است.
گسل معکوس آهار
قسمتی از گسل معروف مشا-فشم را گسل معکوس آهار تشکیل داده است که با طولی در حدود 400 کیلومتر از جنوب غربی شاهرود در شرق تا آبیک در غرب ادامه دارد و شیبی در حدود 35 تا 70 درجه به سمت شمال دارد قسمتی از این گسل در ناحیه آهار که یکی از سه شاخه فرعی آن است گسل آهار نامیده می‌شود.
گسل معکوس امامزاده داوود
راستای شمال غرب ـ جنوب غرب دارد و از حوالی امامزاده داوود عبور می‌کند. این گسل معکوس دارای شیبی معادل 80 درجه به سمت شمال شرق است در حوالی ولنجک این گسل به گسل شمال تهران می‌پیوندد.
گسل شرق
گسل شرق نیز که توانایی قوی‌ترین زلزله را دارا است از شرق به تهران وارد شده و با گذر از اراضی سرخه حصار و حرکت روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سیدخندان امتداد پیدا کرده است.
گسل کهریزک
از شمال سلطان آباد در غرب تا کهریزک و سپس شمال شمس آباد در شرق امتداد یافته و راستای آن شرقی غربی و طول آن نیز بیش از 40 کیلومتر است.
گسل محمودیه
گسلی با سازوکار کششی با راستای شرقی ـ غربی است.
راندگی پورکان ـ وردیج
از حوالی پورکان در مسیر جاده کرج چالوس تا وردیج و سپس شمال کن و فرحزاد ادامه دارد و دارای راستای شمال غرب جنوب شرق است.
گسل شبان کوثر
در شمال تهرانپارس با طول سه کیلومتر و راستای شرقی ـ غربی واقع شده است.
راندگی نیاوران
با راستای شمال شرقی ـ جنوب غربی وبا طولی حدود 13 کیلومتر از سعادت آباد تا نیاوران و شمال اقدسیه ادامه دارد.
«ارگ قدیم» یکی از امن ترین محلات تهران
از محلات به نسبت امن تر شهر تهران می‌توان به راه آهن، محور نواب، محور خیابان انقلاب و آزادی، هفت چنار به علاوه ارگ قدیم تهران اشاره کرد. ارگ قدیم تهران حد فاصل خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی را شامل می‌شود که بازار تهران، خیابان مولوی، میدان بهارستان، میدان امام خمینی، محله امیریه و خیابان جمهوری اسلامی را شامل می‌شود.
بر اساس این گزارش به نظر می‌رسد که مکان یابی حاصل از تجربه چند صد ساله مردم ساکن تهران که منجر به تشکیل محدوده ارگ قدیم شهر شده، بسیار قابل اعتمادتر از مکان‌یابی سال‌های کنونی در گسترش و احداث شهرک‌های حاشیه‌ای شهر تهران است.
محله هایی که در حال حاضر در مجاورت یا روی گسل قرار گرفته اند
بر اساس این گزارش منطقه های زربند، سوهانک، ازگل، استخر، حکیمیه، هنگام، نارمک و بزرگراه بابایی از شرق و شمال شرقی روی گسل‌هایی به نام‌های تلو پایین، کوثر و گسل نارمک واقع شده اند که از ده نارمک آغاز و انتهای آن در خیابان استادحسن بنا است.
در منطقه شمال تهران نیز دارآباد، اقدسیه، پاسداران، کاشانک، قیطریه، کلاهدوز، بزرگراه صدر، دزاشیب، میدان تجریش، سعدآباد، زعفرانیه، ولنجک، نمایشگاه بین‌المللی، مقدس اردبیلی، دره پونک، بزرگراه نیایش تا سولقان روی گسل‌های شمال تهران، نیاوران و محمودیه قرار دارند.
مناطق میدان ونک، حقانی، ملاصدرا، چمران، ایران زمین در شهرک غرب نیز بر روی گسل داوودیه قرار دارند.
از جنوب نیز مناطق ابن بابویه، میدان بروجردی، بزرگراه آزادگان، میدان معراج، صالح آباد، جنوب بزرگراه آیت‌الله سعیدی، مناطق جنوبی یافت‌آباد، باغ چهاربری بر روی گسل شهر ری قرار دارند که شاید فعال ترین گسل‌های جهان می‌باشد. متاسفانه این گسل در صورت بروز زلزله به منطقه ای باتلاقی تبدیل شده و نشست خواهد داشت.
گسل شکستگی در سنگ هایی است که پوسته زمین را تشکیل می دهند و سنگ ها از هر طرف به موازات آن حرکت می کنند و از هم دور می شوند. هر شکافی در زمین گسل نیست. آن چه که معرف یک گسل است حرکت سنگ در دو طرف آن است. موقعی که حرکت سنگ ناگهانی است، انرژی آزاد شده موجب زلزله می شود.
بر اساس شیب سطح، گسل ها به پرشیب، کم شیب و قائم طبقه بندی می شوند.
گسل های پرشیب (High angle faults)گسلهایی هستند که زاویه شیب صفحه آنها بیشتر از 45 درجه است.
گسل های کم شیب (Low angle faults)گسلهایی هستند که زاویه شیب صفحه آنها کمتر از 45 درجه است.
گسلهای قائم نیز گسلهایی هستند که زاویه شیب صفحه آنها قائم یا 90 درجه می باشد.
اساس طبقه بندی زایشی به عنوان نوع دیگری از طبقه بندی گسلها، نوع حرکت نسبی در امتداد گسلها است که خود ناشی از نحوه تشکیل و مکانیسم توسعه گسل است. بر همین اساس گسلها اینگونه طبقه بندی می شوند:
گسل نرمال (Normal Fault) :گسل نرمال که گاهی از آن به عنوان گسل وزنی (Gravity Fault) نیز یاد می شود، به گسلی گفته می شود که در آن کمر بالا نسبت به کمر پایین به طرف پایین حرکت کرده باشد. در حالت خاصی از این گسلها که شیب سطح کم است، گسل را گسل جدا شونده می نامند.
گسل معکوس (Reverse Fault): گسل معکوس، گسلی است که در آن کمربالا به طرف بالا حرکت کرده باشد. در حالت کلی شیب گسل بیشتر از 45 درجه است. گسل معکوس به دو حالت زیر نیز دیده می شود:
راندگی (Thrust Fault) (سوار شدگی) :به گسل معکوسی که شیب آن کمتر از 45 درجه باشد، راندگی گویند. این گسل به نام گسل زیررانده (Underthrust Fault) نیز معروف است.
روراندگی (Overthrust Fault): گسل رورانده، گسل معکوسی است که زاویه شیب آن کمتر از 10 درجه و لغزش کلی آن زیاد باشد.
خبرنگار : علی سی پی