بزرگنمايي:

آریا جوان - حالا بیش از پیش مشخص شده که رئیس جمهور ترکیه سعی دارد خود را شبیه یکی از مشهورترین سلاطین عثمانی یعنی سلطان عبدالحمید دوم کند.

به گزارش خبر فوری ، توسعه طلبی اردوغان و به خصوص اقداماتش در کشورهای آفریقایی مانند سومالی و لیبی و نیز فعالیت‌هایش در سوریه و لبنان به خوبی نشان داد که او به شدت به دنبال احیای امپراتوری عثمانی است. حالا بیش از پیش مشخص شده که رئیس جمهور ترکیه سعی دارد خود را شبیه یکی از مشهور ترین سلاطین عثمانی یعنی سلطان عبدالحمید دوم کند.
اردوغان بارها تاکید کرده که به این شخصیت تاریخی علاقه دارد و به خصوص در مساله فلسطین سعی دارد او را الگو قرار دهد. از طرفی، او زمانی که یک وبگاه ترکی علیه عبدالحمید مطالبی را منتشر کرد برافروخته شد و دستور داد سایت مربوطه را تعطیل کنند.
سلطان عبدالحمید؛ شخصیت جنجالی تاریخ عثمانی
اما سلطان عبدالحمید دوم که بود و چرا اردوغان سعی دارد شبیه او شود؟ وبگاه المیادین در تحلیلی( به قلم حسنی محلی) به این موضوع پرداخته است. سلطان عبدالحمید دوم یکی از پرحاشیه ترین سلاطین عثمانی بود. در انتهای قرن 19 و ابتدای قرن 20 حلقه اولیه فرمانروایی قلمرو وسیع عثمانی را دو گروه تشکیل می‌دادند. عده ای ترقی خواه و ناسیونالیست بودند و با شعار پان ترکیسم سعی داشتند اصلاحاتی را در داخل نظام عثمانی ایجاد کنند. این عده که اکثرا از دانشجویان فرنگ رفته و تحصیل کرده بودند، جمعیت و حزب "اتحاد و ترقی" را به وجود آوردند. در مقابل این گروه، سیاستمداران محافظه کار بودند که هم بر شیوه‌های سنتی حکومتی تاکید داشتند و هم اندیشه‌های پان ترکیستی را بی‌معنی می‌دانستند. سلطان عبدالحمید بین این دو گروه قرار داشت. او از طرفی، بر توسعه و ترقی سیاسی و اقتصادی و تحول در داخل عثمانی تاکید داشت و از طرف دیگر شعار پان اسلامیسم را به جای پان ترکیسم مد نظر قرار داد.
سلطان عبدالحمید به خصوص در مسائل سیاست خارجی به شدت جامع نگر بود. او از طریق جذب طرفداران سید جمال الدین اسدآبادی سعی کرد با شعار وحدت اسلام بار دیگر قلمروهای از دست رفته اسلامی را متحد کرده و تحت پرچم عثمانی قرار دهد. او برای نیل به این هدف به خصوص فلسطین را در مرکز سیاست هایش قرار داد.
عبدالحمید ابتدا سعی کرد تنش‌های فراوان عثمانی با غرب را کاهش دهد. در زمان حکومت او، عثمانی با روسیه و انگلیس در حال جنگ بود. او با دادن برخی امتیازها ترک مخاصمه کرد. سپس سعی کرد مانند یک تکنوکرات ترقی خواه عمل کند. به همین دلیل، هم به اقلیت های دینی و نژادی آزادی داد و هم شروع به ساخت ماشین‌ها، مدارس، راهها و مظاهر مدرن مختلف کرد. عبدالحمید بعد از مترقی کردن عثمانی و توسعه اقتصادی تغییر رویه داد و در زمینه فرهنگی به شدت شرق گرا شد. او سعی کرد با اندیشه اسلام گرایی هر چه بیشتر جای پای خودش را در قلمرو وسیع اسلامی سفت کند اما یک اتفاق باعث شکست طرح او شد.
همزمان با غرب گرایی اقتصادی عبدالحمید و اسلام گرایی فرهنگی اش، یک مساله هنوز پا در هوا مانده بود؛ توسعه سیاسی. عبدالحمید در اواخر سلطنتش سعی کرد در این زمینه نیز پیش روی کند. در این میان البته فشار پان ترک ها و حزب اتحاد و ترقی نیز موثر واقع شد. عبدالحمید سرانجام تصمیم گرفت نظام استبدادی عثمانی را مشروطه کرده و انتخابات مجلس را برگزار کند. این مجلس اما تبدیل به پاشنه آشیل سلطان ترک شد. مخالفت روشنفکران ترک، جدایی طلبان عرب و به خصوص کشورهای غربی با عبدالحمید سرانجام منجر شد که مجلس او را عزل کند. عبدالحمید در سال 1326 هجری قمری مصادف سال 1909 میلادی با فتوای شیخ الاسلام ضیاءالدین افندی و تصمیم مجلس عزل و محمدشاه به جای وی به عنوان سلطان عثمانی تعیین گردید.
اردوغان در مسیر سلطان فقید
روش و مشی اردوغان از چند جهت شبیه سلطان عبدالحمید است. طبق گفته حسنی محلی(تحلیلگر المیادین) این شباهت به خصوص در زمینه توسعه طلبی و سیاست خارجی عیان است. اردوغان بارها گفته که قصد دارد استانبول را ام القری اسلامی کند. این در حالی است که دو شهر مدینه و مکه و سایر شهرهای مذهبی به مراتب از استانبول مهم تر اند. این گفته اردوغان نشان از این دارد که رئیس جمهور ترکیه به دنبال این است که با بازگشت به شعار اسلام گرایی عبدالحمید بار دیگر همه جهان اسلام را تحت لوای ترکیه قرار دهد.
حضور نظامی ترکیه در افریقا و سوریه و اقدامات سیاسی اخیرش در لبنان و کشورهای دیگر خاورمیانه به خوبی نشان می‌دهد که اردوغان سعی دارد چه روشی را پیش بگیرد. ترکیه نوین زاده پان ترک ها و بقایای حزب اتحاد و ترقی است. اردوغان اولین سیاستمدار ترکیه نوین است که به جای گرایش به پان ترکیسم مجددا سعی دارد با اندیشه اسلام گرایی به قدرت برسد.
البته نباید فراموش کرد که عبدالحمید سرانجام در دو قطبی ناسیونالیسم و اسلام گرایی شکست خورد و مجبور شد به تبعید برود. مدت کوتاهی پیش بود که برخی سعی کردند اردوغان را نیز با کودتا از پیش رو بردارند، اما او توانست از این گرفتاری نجات پیدا کند.
تفاوت بنیادین اردوغان و عبدالحمید
آنچه به نظر می‌رسد در مورد اردوغان اتفاق افتاده این است که او بر خلاف عبدالحمید سعی در بستن فضای سیاسی کشورش دارد. همانطور که گفتیم، باز کردن فضای سیاسی در عثمانی و به خصوص مشروطه کردن کشور باعث سقوط عبدالحمید شد. اردوغان به خوبی به این امر پی برده و دنبال این است که از طریق تنگ تر کردن فضای سیاسی کشور مانع از تکرار تاریخ شود. کودتای چند سال پیش به خصوص در این زمینه کمک شایانی به اردوغان کرد. او تقریبا اکثر احزاب مخالف خود را از بین برد، قانون اساسی را به نفع خودش تغییر داد و با افزایش قدرت ریاست جمهوری به قدرت مطلق ترکیه تبدیل گردید. این اقدامات عکس اقدامات سیاسی عبدالحمید است و لذا اردوغان سعی دارد علی رغم دنباله روی از سلطان فقید عثمانی در زمینه سیاست خارجی و فرهنگی در زمینه سیاسی راهی دیگر را دنبال نماید.