بزرگنمايي:

آریا جوان - پای صحبت هر کسی می‌نشینی طعم تلخ کرونا را دارد؛ ترس از ابتلا، ترس از مرگ ناشی از آن و اضطراب نسبت به سرنوشت نامعلوم این ویروس که سلامت جسمی و مهم‌تر از آن سلامت روان ما را هدف قرار داده‌است.

حالا دیگر اضطراب، ترس بیمارگونه و افسردگی ناشی از بیماری همه‌گیر کووید-19 به جان درصد زیادی از مردم افتاده‌است. پای صحبت هر کسی می‌نشینی طعم تلخ کرونا را دارد؛ ترس از ابتلا، ترس از مرگ ناشی از آن و اضطراب نسبت به سرنوشت نامعلوم این ویروس که سلامت جسمی و مهم‌تر از آن سلامت روان ما را هدف قرار داده‌است.
اگر از من بپرسید، می‌گویم سالمندان بیش از بقیه گروه‌های سنی از نظر روانی در شرایط همه‌گیری کرونا تهدید شده‌اند. آنان از نظر جسمی آسیب پذیرترند و باید به حکم این ضعیف‌تر بودن از مراوده و ارتباط با فرزندان و نوه‌هایشان نیز منع شوند. اما اگر نسبت به نشانه‌های خطر بروز افسردگی یا اختلالات اضطرابی را در سالمندان یا دیگر گروه‌های سنی بی‌توجهی کنیم، عواقبش جبران‌ناپذیر خواهدبود.
گفت‌وگوی ما با دکتر بهزاد‌قربانی، روان‌شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا با هدف آگاهی از نشانه‌های اختلالات شایع روانی در دوران شیوع کرونا و پیشگیری از آنها انجام شده‌است.
آیا در خانه ماندن، ندیدن اقوام و دوستان، خریدنکردن و سفرنرفتن می‌تواند منجر به بروز افسردگی شود؟
در خانه ماندن، ندید اقوام و دوستان و نداشتن گردش و تفریح به‌تنهایی نمی‌تواند موجب بروز افسردگی شود.اما می‌تواند از عوامل مستعدکننده برای بروز افسردگی باشد. یعنی اگر فردی زمینه بروز این اختلال را داشته‌باشد، ایزوله شدن و تنهاماندن به‌عنوان یک عامل خطر بزرگ شرایط را برای بروز افسردگی مهیا می‌کند.
چرا سالمندان یا والدینی که در سنین بالای 60 سال قرار دارند، بیشتر در معرض افسردگی در دوران همه‌گیری کرونا قرارگرفته‌اند؟
در سالمندان پدیده افسردگی را ممکن است بیشتر ببینیم.زیرا سالمندان به خودی خود با سندرمی به‌نام «آشیانه خالی» روبه‌رو هستند که بر اثر آن پدر و مادر بعد از رفتن فرزندانشان از خانه احساس تنهایی می‌کنند. به‌خصوص اگر فرزندان کمتر به آنها سر بزنند و احوالشان را بپرسند. حال وقتی شرایط همه‌گیری کووید-19 هم در این وضعیت دخیل می‌شود و فرزندان مجبور می‌شوند کمتر با والدین‌شان در ارتباط باشند، به این سندرم دامن زده می‌شود و آنان را در معرض افسردگی قرار می‌دهد.
نشانه‌های بروز افسردگی در سنین مختلف در دوران کرونا چیست؟
مهم‌ترین نشانه بروز افسردگی در سنین مختلف، لذت نبردن از زندگی است.یعنی فرد علاقه‌مندی‌هایی را که همیشه به‌صورت روزانه داشته از دست می‌دهد. این مهم‌ترین نشانه بروز افسردگی است. از دیگر علائم مهم افسردگی بروز اختلالات خواب و اشتهاست که هم می‌تواند به شکل پرخوابی و پرخوری و هم کم‌خوابی و کم‌اشتهایی بروز کند. از سایر علائم می‌توانیم به احساس درماندگی، ناامیدی، یأس، گریه‌کردن‌های بی‌جهت، گوشه‌گیری، انزوا و ارتباط برقرارنکردن با دیگران و نیز انجام‌ندادن امور شخصی روزمره (مثل حمام‌رفتن و رسیدگی‌های بهداشتی) اشاره کرد.
آیا ممکن است تغییر در سبک زندگی در این دوران به بروز افسردگی بدون داشتن سابقه اختلالات روحی و روانی منجر شود؟
خیر. تا زمانی که فرد زمینه و استعداد بروز افسردگی را نداشته‌باشد با بحران کرونا دچار آن نمی‌شود. اما کرونا می‌تواند عامل زمینه‌ساز برای بروز افسردگی در فردی باشد که مستعد است. اگر فرد سابقه قبلی یا سابقه بروز افسردگی را در خانواده درجه یک داشته‌باشد یا این‌که زمینه افسردگی و استرس شدید را داشته‌باشد، کرونا ممکن است وی را مستعد بروز افسردگی دوباره کند.
جدا از بحث کرونا و بروز افسردگی به‌نظر می‌رسد کرونا سطح اختلالات اضطرابی را حتی بیش از افسردگی در اغلب مردم بالا برده‌است. آیا واقعا این‌طور است ؟
دقیقا همین طور است. آنچه بیشتر طی بحران کرونا شاهد آن هستیم بروز اختلالات وسواس، فوبیا، حمله پانیک و بروز مجموعه اختلالات اضطرابی انتشاریافته در جامعه است. به‌ویژه حملات پانیک در بین مردم بسیار شایع شده‌است که علائم آن هم به‌واسطهتنگی نفسی که می‌دهد معمولا با علائم کرونا اشتباه گرفته می‌شود. اختلالات وسواس و نیز انواع فوبیا هم از نظر شیوع طی بحران کرونا بسیار دیده می‌شود.
راهکارهای پیشگیری از بروز افسردگی در دوران کرونا
دکتر قربانی در خصوص راهکارهای پیشگیری از بروز افسردگی در دوران کرونا معتقد است: «ابتدا باید علائم بروز افسردگی را بشناسیم و به محض این‌که با این علائم حداقل به مدت دو هفته روبه‌رو شدیم در جهت درمان افسردگی در اولین فرصت، اقدامات اولیه را با توصیه روانپزشک شروع کنیم.»این روان‌شناس می‌افزاید: «کار دیگری که فرد می‌تواند انجام دهد تغییر سبک زندگی است.
هرچه سبک زندگی را از یک زندگی پراسترس و پرمواجهه با خطر به سمت زندگی کم‌استرس و توأم با آرامش ببریم، اگر عامل زمینه‌ساز نباشد افسردگی بروز نمی‌کند. البته گاهی افسردگی بدون عامل زمینه‌ساز بیرونی بروز نمی‌یابد. ناگفته نماند اگر زود به درمان افسردگی اقدام کنیم این اختلال تمام زندگی ما را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد.»
وی یادآور می‌شود: «وقتی می‌بینیم بی‌جهت خلق ما تنگ است، از کارهایی که قبلا لذت می‌بردیم اکنون لذت نمی‌بریم، دوست نداریم با کسی حرف بزنیم، خواب و اشتهایمان به هم ریخته، دلمان می‌خواهد گریه کنیم و نسبت به امور روزانه بی‌میل هستیم، تازه ممکن است به فکر چاره بیفتیم. متاسفانه برخی نیز در چنین شرایطی به کارهایی مثل رمالی رو می‌آورند.»