بزرگنمايي:
آریا جوان - استرس یکی از آشناترین و شایع‌ترین پدیده‌های موجود در زندگی روزمره‌ی تمام آدم‌های دنیا است. استرس در هر ساعت و هر روز، و در اشکال مختلف و گسترده‌ای ایجاد می‌شود. شاید هماهنگ کردن امور خانواده، کار، و تحصیل بتواند بسیار استرس‌زا باشد. البته بروز مشکلاتی در مورد سلامتی، مالی، و روابط نیز ممکن است باعث ایجاد استرس شود. در هر موقعیتی که با یک تهدید بالقوه رو به رو می‌شویم، ذهن و بدن ما وارد عمل می‌شوند و به شکلی ما را آماده می‌سازند تا بتوانیم با مشکل مبارزه کنیم (جنگ) یا از آن فرار کنیم (گریز). در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا5 عجیب ترین تاثیر استرس بر مغز و اعصاب را بدانید.
حتما تاکنون بارها درباره‌ی مضرات استرس برای ذهن و بدن‌مان چیزهای زیادی شنیده‌اید. استرس می‌تواند به بروز برخی علائم بدنی مانند سردرد و درد قفسه‌ی سینه منجر شود. استرس می‌تواند باعث ایجاد مشکلات خلقی نظیر اضطراب یا اندوه شود. استرس حتی می‌تواند به بروز مشکلات رفتاری نظیر انفجار خشم یا پرخوری منجر شود.
ولی آن‌چه ممکن است تاکنون نشنیده باشید این است که استرس می‌تواند تاثیر شدیدی بر مغزتان نیز داشته باشد. مغز شما در مواجهه با استرس، به منظور آماده‌سازی برای مقابله و محافظت از خود در برابر تهدیدات بالقوه، دچار مجموعه‌ای از واکنش‌ها می‌شود – برخی از این واکنش‌ها خوب، و برخی دیگر بد هستند. گاهی اوقات استرس می‌تواند به تقویت و باز شدن ذهن کمک کند، توانایی‌تان را برای یادآوری جزییاتی درباره‌ی آن‌چه با آن رو به رو شده‌اید، بهبود ببخشد.
از سویی دیگر، استرس می‌تواند تاثیر منفی نیز بر بدن و مغزتان داشته باشد. پژوهشگران دریافته‌اند، استرس می‌تواند طیف گسترده‌ای از اثرات منفی را بر مغز وارد کند – از افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی گرفته تا کاهش واقعی حجم مغز.
در این مقاله، به 5 عجیب ترین تاثیر استرس بر مغز و اعصاب انسان اشاره می‌کنیم.
1. استرس مزمن خطر ابتلا به بیماری روانی را افزایش می‌دهد
پژوهشگران طی مطالعه‌ای که نتایج آن در نشریه‌ی روانپزشکی مولکولی به چاپ رسید، دریافتند استرس مزمن باعث ایجاد تغییرات بلند مدتی در مغز می‌شود. این تغییرات، به گفته‌ی پژوهشگران، می‌توانند به توجیه این مسئله که چرا آدم‌های مبتلا به استرس مزمن بیش‌تر از دیگران (در دوره‌های پیش روی زندگی‌شان) در معرض ابتلا به اختلالات خلقی و اضطراب قرار دارند، کمک کنند.
استرس ممکن است نقش مهمی در ابتلای آدم‌ها به اختلالات روانی از جمله افسردگی و انواع مختلفی از اختلالات هیجانی داشته باشد.
پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا، برکلی به منظور بررسی تاثیر استرس مزمن بر مغز انسان به انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌ها دست زدند. آن‌ها کشف کردند چنین استرسی باعث می‌شود سلول‌های تولید کننده‌ی میلین بیش‌تر از حد معمول و نورون‌ها کم‌تر از حد معمول تولید شوند.
نتیجه‌ی این اختلال افزایش میزان میلین در نواحی خاصی از مغز است که در زمان‌بندی و تعادل میان روابط داخل دستگاه عصبی تداخل ایجاد می‌کند. پژوهشگران دریافته‌اند، استرس می‌تواند تاثیرات منفی بر هیپوکامپ نیز داشته باشد.
چنان‌چه شما یا هر یک از عزیزان‌تان دچار اختلال روانی شده‌اید، باید از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید. وی با استفاده از دارو یا روان درمانی به حل مشکل شما کمک خواهد کرد.
یکی از روش‌های جالب و موثر برای درمان انواع اختلالات روانی شن بازی درمانی است؛ به همین دلیل، توصیه می‌کنیم از 5 نکته درباره شن بازی درمانی برای انواع اختلالات روانی آگاه شوید.
2. استرس ساختار مغز را تغییر می‌دهد
نتایج آزمایشی که توسط پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا، برکلی به عمل آمد نشان دادند، استرس مزمن می‌تواند به ایجاد تغییرات بلند مدتی در ساختار و کارکرد مغز منجر شود.
مغز از نورون‌ها و سلول‌های پشتیبانی تشکیل یافته است که به آن‌ها “ ماده خاکستری ” گفته می‌شود؛ ماده خاکستری مسئول تفکرات سطح بالا از قبیل تصمیم‌گیری و حل مسئله است. ولی مغز حاوی ماده‌ی دیگری نیز هست: “ ماده سفید “. این ماده از تمام آکسون‌هایی تشکیل شده است که با سایر نواحی مغز در ارتباط هستند و اطلاعات را بین بخش‌های مغز رد و بدل می‌کنند.
ماده سفید به این دلیل این چنین نامگذاری شده که از غلاف‌های سفید رنگ چربی به نام میلین تشکیل یافته است که آکسون‌ها را در بر می‌گیرند؛ این آکسون‌ها سرعت سیگنال‌های الکتریکی مورد استفاده برای رد و بدل کردن اطلاعات در سراسر مغز را افزایش می‌دهند.
طبق مشاهدات پژوهشگران، تولید بیش از اندازه‌ی میلین ناشی از ابتلا به استرس مزمن نه تنها باعث بروز تغییرات کوتاه مدت در تعادل میان ماده‌ی سفید و خاکستری می‌شود، بلکه می‌تواند به ایجاد تغییرات دائمی در ساختار مغز منجر شود.
پزشکان و پژوهشگران پیش‌تر مشاهده کرده بودند که آدم‌های مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه دچار ناهنجاری‌های مغزی از جمله عدم تعادل میان ماده‌ی سفید و خاکستری نیز هستند.
دانیلا کوفر ، پژوهشگر حاضر در این آزمایش‌ها، معتقد است تمام استرس‌ها به یک شکل بر مغز و شبکه‌های عصبی اثر نمی‌گذارند. استرس خوب یا نوعی از استرس که به شما کمک می‌کند در مواجهه با یک چالش عملکرد خوبی از خود نشان دهید، به برقراری ارتباطات در مغر به شکل مثبت کمک می‌کند؛ این مسئله به ایجاد شبکه‌های قوی‌تر و افزایش میزان تاب‌آوری منجر می‌شود.
از سویی دیگر، استرس مزمن می‌تواند به بروز مجموعه‌ای مشکلات منجر شود. کوفر در این باره می‌گوید، “بر اساس الگویی که در دوران اولیه‌ی زندگی برای ماده‌ی سفید مغزتان تعریف می‌کنید، می‌توانید مغزی داشته باشید که از میزان تاب‌آوری بالایی برخوردار، یا برعکس، در برابر بیماری‌های روانی بسیار آسیب‌پذیر باشد.”
3. استرس سلول‌های مغزی را می‌کشد
پژوهشگران دانشگاه علوم و پزشکی روزالین فرانکلین طی مطالعه‌ای کشف کردند، حتی یک اتفاق استرس‌زا در سطح اجتماعی می‌تواند نورون‌های جدید موجود در هیپوکامپ را مغز از بین ببرد.
هیپوکامپ یکی از نواحی مغز است که مسئولیت سنگینی در قبال حافظه، هیجان، و یادگیری انسان‌ها دارد. هم‌چنین، هیپوکامپ یکی از دو ناحیه‌ی مغز است که در تمام طول زندگی‌مان، عصب‌زایی یا فرایند تشکیل سلول‌های مغزی جدید در آن‌ها انجام می‌شود.
گروه پژوهشگران در این آزمایش‌ها، موش‌های آزمایشگاهی جوان را به همراه دو موش مسن برای یک دوره‌ی 20 دقیقه‌ای داخل یک قفس قرار دادند. پس از مدتی، موش‌های جوان مورد خشونت و پرخاشگری ساکنان مسن قفس قرار گرفتند. پژوهشگران پس از انجام آزمایش بر روی این موش‌های جوان دریافتند، سطح کورتیزول موجود در بدن آن‌ها شش برابر بیش‌تر از میزان موجود در بدن موش‌هایی بود که چنین مواجهه‌ی اجتماعی استرس‌زایی را تجربه نکرده بودند.
آزمایش‌های بعدی نیز نشان دادند، از میان موش‌های آزمایشگاهی جوانی که در مغز همه‌ی آن‌ها به یک اندازه نورون‌های جدید تشکیل شده بودند، تعداد سلول‌های عصبی در مغز آن‌هایی که یک هفته‌ی پیش تحت استرس قرار گرفته بودند، در مقایسه با سایرین به میزان قابل توجهی کم‌تر بود.
با این‌که به نظر نمی‌رسد استرس تاثیر مهمی در تشکیل نورون‌های جدید در مغز داشته باشد، قطعا می‌تواند بر بقا یا عدم بقای این سلول‌های تاثیرگذار باشد.
بنابراین، استرس می‌تواند سلول‌های مغز را نابود کند، ولی آیا کاری می‌توان انجام داد تا تاثیرات مخرب استرس را به حداقل رساند؟
دکتر دانیل پترسون ، پژوهشگر ارشد این آزمایش‌ها در این باره می‌گوید، “گام بعدی این است که بفهمیم، استرس چگونه باعث کاهش طول عمر سلول‌های عصبی می‌شود. ما می‌خواهیم تشخیص بدهیم آیا داروهای ضد افسردگی قادر به حفظ بقای نورون‌های جدید و آسیب‌پذیر هستند یا خیر.”
شاید استرس در زندگی اجتناب‌ناپذیر باشد، ولی باید سعی کنید آن را به حداقل برسانید؛ به علاوه، رژیم غذایی سالم نیز می‌تواند تاثیر مثبتی بر مغز بگذارد؛ از این رو، به شما توصیه می‌کنیم از 8 بهترین دانه‌های روغنی و آجیل‌ها برای حفظ سلامت مغز آگاه شوید.
4. استرس مغز را کوچک می‌کند
استرس حتی در میان آدم‌های سالم نیز می‌تواند به کاهش حجم بخش‌هایی از مغز که با تنظیم هیجان‌ها، متابولیسم (سوخت و ساز) ، و حافظه در ارتباط هستند، منجر شود.
با این‌که معمولا آدم‌ها فکر می‌کنند استرس‌های شدید و ناگهانی ناشی از وقوع اتفاقات تاثیرگذار در زندگی از جمله فجایع طبیعی، تصادف خودرو، یا مرگ یکی از عزیزان می‌توانند پیامدهای منفی و مخربی داشته باشند، پژوهشگران دریافته‌اند، در واقع استرس‌های روزمره‌ی زندگی که معمولا همه‌ی آدم‌ها با آن‌ها رو به رو هستند، به مرور زمان می‌توانند به بروز طیف گسترده‌ای از اختلالات روانی منجر شوند.
پژوهشگران دانشگاه ییل طی یک مطالعه، به بررسی وضعیت 100 شرکت کننده‌ی سالمی پرداختند که پیش‌تر اطلاعاتی را درباره‌ی رویدادهای استرس‌زا در زندگی‌شان به دست آورده بودند. پژوهشگران مشاهده کردند قرار گرفتن در معرض استرس، حتی استرس‌های بسیار تازه، به کاهش ماده‌ی خاکستری در قشر پیش‌پیشانی مغز منجر می‌شود؛ این بخش از مغز با کارکردهایی نظیر کنترل نفس و هیجان‌ها در ارتباط است.
به نظر می‌رسد استرس‌های مزمن و روزمره به خودی خود تاثیر اندکی بر حجم مغز داشته باشند، ولی وقتی آدم‌ها با عوامل استرس‌زای شدید و ضربه‌ی روحی مواجه می‌شوند، ممکن است بیش از پیش در برابر کاهش حجم مغز آسیب‌پذیر شوند.
امیلی انسل ، پژوهشگر ارشد حاضر در این مطالعه، در این مورد می‌گوید، “انباشت رویدادهای استرس‌زای زندگی ممکن است مقابله با استرس‌های آینده را برای این قبیل افراد بسیار چالش‌برانگیزتر کند؛ به ویژه اگر مقابله با اتفاقات سخت پیش رو نیازمند کنترل فعال، تنظیم هیجان‌ها، یا پردازش اجتماعی یکپارچه باشد.”
انواع مختلف استرس به اشکال مختلف بر مغز تاثیر می‌گذارند. رویدادهای استرس‌زا تازه (از دست دادن شغل یا تصادف با خودرو) بر آگاهی هیجانی تاثیر می‌گذارند. رویدادهای تروماتیک (عوامل واردکننده‌ی ضربه‌ی روحی) تاثیر بیش‌تری بر مراکز خلقی مغز می‌گذارند.
5. استرس به حافظه آسیب می‌رساند
اگر تاکنون سعی کرده باشید که جزییات یک رویداد استرس‌زا را به خاطر بیاورید، احتمالا متوجه شده باشید که گاهی اوقات استرس می‌تواند یادآوری برخی رویدادها را دشوار کند. حتی استرس‌های نسبتا خفیف نیز می‌توانند تاثیر آنی بر حافظه‌تان داشته باشند؛ مثلا وقتی می‌‌خواهید سر کار بروید و بسیار دیرتان شده است، شاید در پیدا کردن کلیدهای‌تان یا یادآوری مکانی که کیف‌تان را در آن‌جا گذاشته‌اید، دچار مشکل شوید.
پژوهشگران طی مطالعه‌ای در 2012 دریافتند، استرس مزمن بر بخشی از کارکرد مغز تاثیر منفی می‌گذارد که آن را با نام حافظه فضایی می‌شناسیم؛ حافظه‌ی فضایی به توانایی یادآوری اطلاعاتی درباره‌ی موقعیت اشیاء در محیط اطراف و هم‌چنین جهت‌یابی فضایی گفته می‌شود. مطالعه‌ای در 2014 نشان داد، وجود سطوح بالایی از هورمون استرس، کورتیزول، با زوال حافظه‌ی کوتاه مدت در موش‌های آزمایشگاهی مسن در ارتباط است.
تاثیر کلی استرس بر حافظه به شماری از متغیرها بستگی دارد که یکی از آن‌ها زمان است. مطالعات متعدد نشان داده‌اند، هنگامی که آدم‌ها درست پیش از یادگیری مسائل جدید دچار استرس می‌شوند، حافظه‌ی آن‌ها از طریق فرایند تثبیت حافظه واقعا بهبود خواهد یافت.
از سویی دیگر، طبق شواهد علمی و تجربی، استرس مانع از بازیابی حافظه می‌شود. برای مثال، پژوهشگران مکررا نشان داده‌اند قرار گرفتن در معرض استرس، درست پیش از انجام تست حافظه به کاهش عملکرد سوژه‌های انسانی و حیوانی منجر می‌شود.
بنابراین، با توجه به این‌که وجود استرس در زندگی مسئله‌ای اجتناب‌ناپذیر است، بسیار توصیه می‌شود که از 10 روش طبیعی برای افزایش تمرکز، دقت و حافظه آگاه باشید.
سخن آخر
با این‌که استرس مسلما جزئی است زندگی است که در بیش‌تر موارد نمی‌توان از آن فرار کرد، پژوهشگران با اطمینان معتقدند با درک دقیق چگونگی و دلایل اثرگذاری استرس بر مغز، می‌توانند به پیشرفت‌های خوبی در پیشگیری یا حتی خنثی کردن برخی از آسیب‌های استرس بر سلامت جسمی و روانی انسان‌ها دست پیدا کنند.
برای مثال، برخی از متخصصان معتقدند چنین پژوهش‌هایی می‌توانند نقش مهمی در توسعه‌ی داروهای مربوط به پیشگیری از اثرات مخرب استرس بر مغز ایفا کنند.
ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی
منبع: verywellmind
5 عجیب ترین تاثیر استرس بر مغز و اعصاب انسان