چاپ

آریا جوان - سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه باستانی ریوی در مانه و سملقان خراسان شمالی گفت: واکاوی هر چه بیشتر این محوطه تاریخی می‌تواند به یافتن شهر گمشده آساک کمک کند، شهری که اشک اول در آن تاجگذاری کرد.
ایرنا: سلسله اشکانی یا اشکانیان (247 پ. م. 224 م) که با نام امپراتوری پارت‌ها نیز شناخته می‌شود، یکی از قدرت‌های سیاسی و فرهنگی ایرانی در ایران‌زمین بود که 471 سال بر قسمت اعظم غرب آسیا حکومت کرد.
مؤسس و بنیانگذار این دودمان، اشک نامیده شد و این امپراتوری در قرن 3 پیش از میلاد توسط اشک رهبر قبیله پرنی پس از فتح ساتراپ پارت در شمال شرقی ایران تاسیس شد که به گفته مورخان این شخص در شهر آساک تاجگذاری کرد.
اصلیت اشکانی‌ها از تیره ایرانی پرنی و شاخه‌ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای محدوده شرق دریای خزر بودند، آنان از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان بزرگ فعلی بود، برخاستند.
تپه های تاریخی زیادی در خراسان شمالی وجود دارد که هم اکنون باستان شناسانی از کشورمان و کشورهای چین و آلمان بر روی این تپه ها نظیر تپه ارگ نادری در شیروان، یام در فاروج و تپه تاریخی پهلوان جاجرم مشغول به فعالیت هستند که قدمت آنها به دوره هخامنشینان می رسد.
در این راستا، هفته گذشته باستان‌شناسان ایرانی و آلمانی در جریان کاوش مشترک در محوطه این تپه، موفق به یافتن شماری مهرهای گلی مربوط به عصر هخامنشی و اشکانی شدند.
سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه باستانی ریوی در مانه و سملقان خراسان شمالی در این زمینه اظهار داشت: محوطه باستانی ریوی که 110 هکتار گستره دارد، به عنوان قدیمی ترین استقرارگاه انسان در شمال شرق کشور است که قدمت آن با توجه به شواهد تاریخی به 3هزار و 700 سال و عصر مفرغ باز می گردد.
دکتر سیدجواد جعفری با بیان این که بحث هویتی این مجموعه باستانی اهمیت آن را از دیگر مجموعه های استان بیشتر کرده است و شواهد آثار یک استقرار قوی در این دوران را نشان می دهد، افزود: ارشک در شهری به نام آساک تاجگذاری کرد و نام این شهر بارها در متون تاریخ به کار برده شده است و با توجه به محدوده و شواهدی که در این شهر پیدا شده است ممکن است این نقطه همان آساک تاریخی باشد اما باید شواهدمان تکمیل شود.
جعفری افزود: این شهر در قلب حکومت هخامنشی آن دوره که از چین تا یونان امتداد داشت کشف شده است و آثاری از امپراتوری های هخامنشی، ساسانی و اشکانی و حتی عهد مفرغ دارد.
نخستین محوطه باستانی شمال شرق
وی با بیان این که کشف آثاری از امپراتوری هخامنشی در این نقطه برای اولین بار در شمال شرق کشور اتفاق افتاده است اظهار داشت: یکی از دلایلی که یک شهر در جایی شکل می گیرد علاوه بر عوامل جفرافیایی، سیاست و موضوعات حکومتی آن دوره است و این نقطه نیز تمام این شرایط را دارد.
جعفری خاطرنشان کرد: یکی از مهم ترین ساتراپی ها در دوره هخامنشی، ساتراپی پرساوا در کنار ساتراپی گرگان بود که حتی داریوش دربیستون هم به آن اشاره کرده است.
وی با بیان این که در مورد وجود استقرار گاه های متوالی مربوط به دوره های هخامنشی، ساسانی و اشکانی که در این محل شکل گرفته اطمینان داریم افزود: در گاه نگاری شهر، از بررسی مواد سطحی تا نوع پلان، مطمئن هستیم ریوی یک دوره هخامنشی یک دوره ساسانی و یک دوره اشکانی داشته است و اگر کتیبه و نوشته های بیشتری مانند مهرهایی که یافتیم پیدا کنیم، می توان اطلاعات کامل تری از این شهر به دست آورد.
کوره های آجر پزی و تخریب 40درصد محوطه
وی به این موضوع نیز اشاره کرد که در دهه 60، کوره های آجر پزی در این محل شکل گرفت و موجب تخریب 40درصد این محوطه شد اما در ادامه اظهار کرد: با وجود این، مطالعات باستانشناسی در ریوی از سال 91 و در 60 درصد باقیمانده از محوطه آغاز شد.
جعفری این محوطه را محوطه استقراری قوی و خوبی توصیف کرد و افزود: با وجود تخریب ها نتایج کاوش های باستانشناسی زوایای تاریک این مقطع زمانی در شمال شرق کشور روشن کرد و این درحالی است که یک گپ باستانی بزرگ در این نقطه وجود داشت که با ریوی این تاریکی آشکار شد.
وی گفت: در هر نقطه این محوطه 110 هکتاری که گمانه زنی شد، نتایج خوبی گرفتیم و با ساختمان های قوی روبه رو شدیم که قدم به قدم ما را با تاریک و روشن دوره هخامنشی، ساسانی و اشکانی در شمال شرق کشور آشناکرد.
وی اظهار داشت: از آن جایی که در دوره امپراتوری های باستانی ایران استقرار های بزرگ در دشتهای کوچک مانند این دشت شکل می گرفت، می توان ریوی را گذرگاهی دانست که در شمال شرق کریدور ورودی اقوام مختلف آسیای میانه و برای شکل گیری و استقرار تمدن ها مناسب بود.
سرپرست هیات باستانشناسی محوطه باستانی ریوی اظهار کرد: این محوطه در سال 1346 در فهرست آثار ملی ثبت ودر سال 56 عرصه و حریم آن تایید و میله کوبی شد اما با وجود این که سه چهارم مرکز این محوطه که تپه ( D) نامیده می شود از بین رفت اما یک انبار یا خزانه بزرگ در بخشی که شهر هخامنشی بوده کشف و از بناهایی مانند این انبار که 11 متر طول و دو و نیم متر عرض دارد بیست انبار دیگر نیز گمانه زنی شد.
این باستانشناس گفت: از این مکان که محل انبار گردانی بوده خمره هایی مهر موم شده با امضا پیدا شد که این امضا ها ما را به تعاملات اجتماعی و اقتصادی آن دوره می رساند
قلعه نظامی و کاخ هخامنشی
وی اظهار کرد: تاکنون یک قلعه نظامی و یک کاخ هخامنشی از دل خاک بیرون آمده که پایه و ستون دارد و در تپه ریوی( B) هم که مربوط به دوره ساسانی شهری 50 هکتاری پیدا شده که بخش حاکم نشین است.
وی اظهار داشت: مطالعات ما نشان از وجود یک شهر در این منطقه را دارد زیراکه بناهای حکومتی همچون کاخ، بناهای بایگانی و ساختمان های بزرگ در کاوش ها مشاهده شده است.
وی قدیمی ترین بخش این محوطه را گورستانی دانست که قدمت آن به سه هزار و 700 سال قبل باز می گردد و اظهار داشت: از حفاری این محل 12 اسکلت انسان پیدا شد و هم چنین 900 شی باستانی نیز یافت شده که در موزه مردم شناسی بجنورد نگهداری می شود و برای تکمیل مطالعات باستان شناسی به احتمال قوی 5 فصل دیگر کاوش هم به آن اضافه می شود.
سرپرست هیات باستان شناسی منطقه ریوی خاطرنشان کرد: مهم ترین فاز استقراری ما مربوط به دوره هخامنشی است که از یک محوطه کوچک به محوطه بزرگ گسترش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: حتی بعد از دوره هخامنشی در دوره اشکانی و ساسانی این منطقه مرکز تجمع و استقرار بوده ولی بعد از دوره ساسانیان نمی دانیم چه اتفاقی رخ داده که تمرکز اصلی و عظیم در این نقطه کاملا از بین رفته و سایت های قوی دوره اسلامی به سمت تپه ملکان کشیده شده است.
تحولات جوامع انسانی 3700 سال قبل
جعفری با بیان اینکه حدودا سه هزار و 700 سال تاریخ تحولات جوامع انسانی دشت سملقان را می توانیم در تپه ریوی مطالعه کنیم گفت: در چشم انداز 10 ساله مطالعات ریوی، هم بحث مطالعاتی و هم بحث گردشگری را مدنظر داریم و از همین امسال سعی می کنیم دو ترانشه را حفظ کنیم که با حفظ این ترانشه ها شرایط کم کم برای حضور گردشگر فراهم می شود.
وی با بیان اینکه همکاری موسسه باستان شناسی آلمان تا پایان کاوش ها با میراث فرهنگی ادامه خواهد داشت، افزود: تلاش ما این است در فازهای بعدی راه های بیشتر و ترانشه های بیشتری را کار کنیم و فضای مورد نیاز گردشگر در مراحل بعدی طراحی و ساخته شود.
وی با بیان این که در این کار مشترک با موسسه باستانشناسی آلمانی، تقریبا 20 میلیارد ریال اعتبار هزینه شده است، گفت: اگرچه برای ایجاد سایت موزه باید زیرساخت هایی مهیا شود که زمان بر است و تأمین آن ها همت همه مسئولان مرتبط را می طلبد اما هم اکنون با تأمین اندکی از زیرساخت ها هم می توان بستری برای بازدید گردشگران از این محل فراهم کرد.
محوطه تاریخی ریوی در پنج کیلومتری غرب شهر آشخانه و در نزدیکی روستای نجف و قره مصلی واقع شده است. این اثر تاریخی در سال 1346 با شماره 720 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال 1391 فصل اول کاوش باستان شناسی این اثر آغاز شد. محوطه تاریخی ریوی با وسعتی حدود 110 هکتار، در واقع بقایای یک شهر دوران هخامنشی است که وی‌ژگی های باستان شناسی منحصر به فردی را داراست.
پژوهش های باستان شناسی محوطه تاریخی ریوی به صورت مشترک بین اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی و موسسه باستان شناسی آلمان از سال 91 آغاز شده و با توجه به اهمیت علمی و گردشگری این اثر تاریخی، برنامه منظمی با عنوان «پروژه باستان شناسی ریوی» جهت کاوش و پژوهش در این محوطه تاریخی تدوین شده که در حال حاضر در فصل هفتم کاوش قرار دارد.