چاپ

آریا جوان - مصطفی انتظاری هروی / مدیرعامل خبرفوری

هرساله در سیزدهمین روز سال، این نگرانی به وجود می آید که مبادا خبری که می خوانیم دروغ اول آوریل یا همان دروغ سیزده خودمان باشد. در این چند ساله ای که شبکه های اجتماعی گسترش یافته اند، ابعاد این هراس چنان بزرگتر شده که هر مصرف کننده پیام در این روز با وسواس بیشتری اخبار را رصد کرده و سعی می کند تا چند ثانیه ای بیشتر بر روی هر خبر تمرکز کند تا نسبت آن را با سنت نه چندان جذاب دروغ سیزده، روشن سازد.
این شوخی ها در فضای رسانه گاه اعتبار شبکه های اجتماعی را پایین می آورد. با این حال کیست که نداند، امروز شبکه های اجتماعی در ایران رسانه مرجع برای همه مخاطبان به شمار رفته و حتی تولیدکنندگان پیام در رسانه های سنتی برای دیده شدن محتوایی که آن را منتشر کرده اند، از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی یاری می گیرند.
درباره اینکه چطور صداوسیما و پس از آن مطبوعات مرجعیت رسانه ای شان کاهش یافت، بسیار سخن گفته شده است. شاید سانسور، شاید ژست های نخبه گرایانه، شاید قالب های تنگ پیام رسانی یکسویه، هرچه هست، واقعیت این است که امروز شبکه های اجتماعی به یک مرجع بی بدیل رسانه ای تبدیل شده اند که همه برندهای رسمی رسانه ای از آن برای انتشار محتوا استفاده می کنند و سیاستمداران چه در ایران و چه در آمریکا گاه ترجیح می دهند به جای انکه از رسانه های رسمی استفاده کنند، از طریق شبکه های اجتماعی اعلام موضع نمایند یا پاسخی به رقبای خود دهند.
در چنین فضایی است که خبر فوری قریب به پنج سال در حال انتشار محتواست. رسانه ای رسمی با تحریریه و تیم فنی کارآزموده که تمامی آنها سابقه فعالیت در رسانه های کلاسیک، چه خبرگزاری ها و چه روزنامه ها را دارند. خبرفوری هرچند رسانه ای شناخته شده در فضای نوین رسانه های ایران است اما از دل تجربه رسانه های کاغذی و الکترونیکی بیرون آمده و همه اصول دروازه بانی محتوا در این حوزه را رعایت می کند.
با این وجود شتاب بالای اطلاع رسانی که گاه می طلبد خبر یا محتوایی در لحظه منتشر شود، در لابلای کار، اشتباهاتی را گریزناپذیر می کند. اشتباهاتی که هرچند برای هر یک از آنها توجیه و توضیحی نیست اما شبیه آن حتی در روزنامه هایی که 24 ساعت برای ادیت هر شماره فرصت دارند هم دیده می شود.
بنابراین درباره اشکالات و اصطلاحا سوتی های کار در شبکه های اجتماعی نباید به فلسفه وجودی این بستر انتقال پیام خرده گرفت. در فضایی که گاه رسمی ترین منابع فیک نیوز تولید می کنند، نباید از یک رسانه که با سرعت در حال انتقال پیام به مخاطب است انتظار داشت که در میانه این انتشار محتوا به اشتباه محتوایی نادرست منتشر نکند.
با این همه، خبرفوری در دوره فعالیت خود برخلاف برخی رسانه ها که چشم بر خطای خود بسته و از اعتبار خود خرج کرده اند تا بلکه اشتباهشان به فراموشی سپرده شود، همواره با اصلاح محتوا و یا عذرخواهی نسبت به یک خطای احتمالی تلاش کرده تا اعتماد مخاطب را حفظ کند.
هنوز از یاد نبرده ایم در روزهای اخیر رسانه ای که در برنامه های متعدد خود اشتباهاتی را درخصوص کرونا به مخاطب انتقال می داد، نه فقط از بابت این خطا پوزش نخواسته، بلکه سعی زیادی برای جبران اشتباهات نیز صورت نداده است. این درحالیست که در فضای مجازی، بسیاری از رسانه های معتبر خبری، پس از اشتباهات نسبت به اصلاح رویه کوشش کرده و صادقانه از مخاطب عذرخواسته اند چراکه به راستی در این بستر نوین، این مخاطب است که سردبیری می کند، نه عده ای نخبه رسانه ای پشت درهای بسته تحریریه ها.
نمونه این عذرخواهی ها را می شد پس از ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی دید. اخبار رسمی، رسانه های داخلی را اعم از صوتی، تصویری، کاغذی، الکترونیکی و یا تعاملی، همه را به سمت خطایی هدایت می کرد که اعتبار رسانه های داخلی را تضعیف می نمود و در چنین وضعیتی، پس از روشن شدن ابعاد حادثه، بسیاری از رسانه های داخلی صادقانه از مخاطبان به دلیل انتشار اخبار نادرست منابع رسمی، عذرخواهی کردند، بی آنکه سنت برج عاج نشینی رسانه های کلاسیک را در پیش بگیرند.
در همان ماجرا، خبرفوری پستی نادرست درباره چمدان های مسافران آن پرواز منتشر کرد که هنوز هم دستمایه تخریب هاست. پستی که ناشی از یک اشتباه برداشت بود و تنها چند دقیقه بعد، اصلاح شد. با آنکه در آن پست، لینکی وجود داشت که به خوبی ماجرا را توضیح می داد، اما کپشن نادرست آن باعث شد آنها که می خواهند به طور مداوم رسانه های رسمی در شبکه های اجتماعی را تخریب کنند، از آن فرصتی بسازند تا اعتبار نسل نوین رسانه ها را زیر سوال ببرند.
در این پست از یک سناریو که ساعاتی بعد اشتباهش بر همگان روشن شد، چنین استنباط شده بود که قاچاق سوخت از سوی برخی مسافران ممکن است عامل انفجار هواپیمای اوکراینی شده باشد. یک برداشت کاملا اشتباه که خطایی ناشی از شتاب نادرست در پوشش اخبار این
اتفاق بهت‌آور بود. این خطا هرگز نباید رخ می‌داد اما بزرگنمایی آن از سوی برخی رسانه‌های کم‌مخاطب باهدف تخریب رسانه‌های قانونی در بستر شبکه‌های اجتماعی حکایت دیگری بود.
این رفتار البته بی سابقه نیست. پیش از این نیز همین افراد با شایعه پراکنی درباره خبرفوری، کوشیده بودند تا این رسانه را به برخی حواشی سرگرم کنند تا شاید از آب گل آلود تخریب رقیب، برای خود ماهی مخاطب صید کنند. با این حال وفاداری بیش از دو میلیون مخاطب به کانال خبرفوری و قریب به ده میلیون مخاطب در دیگر بسترهای این مجموعه رسانه ای، نشان می دهد که مردم به خوبی تفاوت میان دروغ پردازی رسمی و حساب شده و سوتی های متداول در کار را متوجه شده و می دانند آنچه در حوزه رسانه خطرآفرین است، کینه توزی، دنبال کردن منافع شخصی و جناحی و دروغ گویی سیستماتیک است، نه اشکالات تایپی و یا کپشن های ناصحیح که به سرعت اصلاح می شود.
ما در طول فعالیت خود به عنوان یک رسانه مرجع در فضای مجازی، بی اشتباه نبوده ایم و به اشتباهات خود مفتخر نیستیم اما هیچ گاه به مخاطب دروغ نگفته و نمی گوییم هرچند ممکن است جبر نظام رسانه ای ما را به پوشش اخباری ملزم کرده باشد که نیک می دانیم منبع خبر صادقانه سخن نمی گوید.
ما در اوج کمپین کاهش قیمت دلار در سال 1397 که نقش مهمی در کنترل گرانی نرخ ارز و جلوگیری از فروپاشی اقتصادی داشت، عکسی به اشتباه از بحران مالی یونان منتشر کردیم اما جنس این اشتباه با دروغ های نظام مند رسانه هایی که به طور مداوم بر طبل گرانی ارز می کوبیدند تا دلارهایشان را با قیمت بالاتری به ریال تبدیل کنند تفاوت دارد و این تفاوت را مخاطب خبرفوری به خوبی درک می کند.
خلاصه آنکه یکی از ویژگی های مهم رسانه های امروز، شفافیت است. رسانه های مدرن با مخاطب خود روراست هستند. با مخاطب ارتباط برقرار می کنند، با مخاطب راست و دروغ می شنوند اما سعی می کنند دروغ نگویند چون که اینجا مخاطب است که تصمیم می گیرد یک رسانه باشد یا نباشد، و نه نهادهای پشت پرده ای که با بودجه های آنچنانی و اتاق فکر جنگ روانی، رسانه ها را به عنوان یک سلاح برای هدف قرار دادن افکارعمومی می دانند.
ما از همه همکاران رسانه ای خود می خواهیم به شبکه های اجتماعی اعتماد کرده و به آن به چشم فرصت بنگرند. مردم از رسانه های کاغذی فاصله گرفته و بسترهای نوستالژیک فعالیت رسانه را به شیوه های جدید ترجیح نمی دهند. حالا که فرصتی برای دوری از کاغذ به دلیل مهار کرونا پیش آمده، خوب است که رسانه های کلاسیک هم در کنار مخاطب در شبکه های اجتماعی قرار گرفته و همه به یکدیگر کمک کنند تا اطلاعات درست و بی اشتباه به دست مخاطب برسد و هیچ رسانه ای نه فرصت دروغ پیدا کند و نه فرصت اتهام زنی غیرصادقانه به دیگران.
ما به این اصل باور داریم که دروغ چه در روز سیزدهم سال باشد و چه هر روز دیگر، بد است. این دروغ هرچه سازماندهی شده تر گفته شود، بدتر است. اما این را نیز تجربه کرده ایم که گاه دروغ گویان حرفه ای برای آشفته کردن فضای رسانه با غلو درباره اشتباهات و خطاهای روزمره، سعی می کنند اعتبار رسانه ها را خدشه دار کرده و فرصت دروغ گویی بیشتر برای خود فراهم آورند که مخاطب هوشمند شبکه های اجتماعی چنین اجازه ای به آنها نخواهد داد.
دنیای جدید، می تواند دنیایی صادقانه تر باشد، اگر مخاطب توان بیشتری برای مدیریت پیامی که مصرف می کند داشته باشد. این فرصت به لطف تکنولوژی های نوین ارتباطی به دست می آید و مقاومت در برابر این مسیر بی فایده است. قطار شفافیت به راه افتاده و همه باید تلاش کنند از ان جانمانند.