چاپ

آریا جوان - محمدرضا خاکی معتقد است، فقدان قانون در عرصه نشر ترجمه موجب شده مسایل زیان‌باری را در حوزه فرهنگ شاهد باشیم؛ باید وضعیتی ایجاد شود که قانون ضمن حمایت از نشر، راه را بر جعل و سرقت ترجمه‌ها ببندد.

سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: محمدرضا خاکی مترجم، مدرس و کارگردان تئاتر، با این توضیح که در دهه 40-50 چند ترجمه از یک نمایشنامه توسط مترجمین مختلف منتشر می‌شد، ولی سرقتی صورت نمی‌گرفت به هنرآنلاین گفت: هر یک از مترجمان از کار هم استقبال می‌کردند و سعی داشتند روز به روز کیفیت بهتری را ارائه دهند. برگردان‌های مجدد در جهت رشد و اعتلای ترجمه بود، نه برای سودجویی و بی‌اخلاقی اجتماعی که این روزها شاهد آن هستیم.
او با بیان این‌که فقدان قانون در عرصه نشر ترجمه موجب شده مسایل زیان‌باری را در حوزه فرهنگ شاهد باشیم، ادامه داد: باید وضعیتی ایجاد شود که قانون ضمن حمایت از نشر راه را بر جعل و سرقت ترجمه‌ها ببندد. متاسفانه این امر فقط محدود به سرقت نمایشنامه نیست، شوربختانه مقاله و پایان‌نامه‌های دانشگاهی هم جعل می‌شوند و بعضی وقت‌ها دانشجویی که مقاله یا رساله‌ای را خریده حتی نمی‌تواند در جلسه دفاع از روی آن بخواند. گاهی پیش آمده که ترجمه نمایشنامه‌ای بدستم رسیده که برحسب اتفاق اصل آن را داشته‌ام و متاسفانه با اندکی کنجکاوی شاهد ترجمه‌ای فاجعه‌‌بار بوده‌ام. عده زیادی مترجم داریم که برخی از آن‌ها تسلط خوبی نسبت به زبان مبدا و مقصد ندارند؛ گاهی اوقات ساختار جمله‌ها آنقدر بی‌قاعده شده و عبارات آنقدر بی‌معنی که مشخص است به کمک نرم‌افزار گوگول ترجمه شده‌اند. ماشین ترجمه که نمی‌تواند زیبایی زبان و یا ریتم بیان پرسوناژ را ترجمه کند؛ ماشین که نمی‌تواند ظرافت‌های زبانی، مفاهیم فکری و فلسفی بیافریند.
خاکی با تاکید بر این که امروزه تعداد ناشرانی که باید دقت لازم را به خرج دهند و کتاب‌ها را ویراستاری تخصصی کنند، بسیار کم شده، افزود: در حال حاضر ناشران اندکی دغدغه ویرایش جدی تک تک کتاب‌ها را برای نشر دارند. بازار نشر کتاب‌های تقلبی گسترده است. این نوع کتاب‌ها، هم زود آماده می‌شوند و هم با شمارگان زیاد نشر می‌یابند؛ این ترجمه‌های معمولا پرفروش که هیچ ارزش فرهنگی والایی ندارند در سطح شهر و با قیمت 50 درصد تخفیف و یا بیشتر، در گوشه و کنار خیابان‌ها به فروش می‌روند. بازار مکاره عجیبی است. مدیر انتشاراتی را می‌شناسم که نمی‌تواند یک صفحه از بعضی کتاب‌هایی را که خودش منتشر کرده بخواند! البته ناگفته نماند خوش‌بختانه ناشران بسیار محترم و تلاشگری هم هستند که فارغ از هیاهو، با علاقه و حوصله در حوزه نشر تلاش می‌کنند و آثار ارزشمندی منتشر می‌کنند که باید قدر آن‌ها را دانست و از این ناشران حمایت کرد.
او با این توضیح که باید تمایل و اراده جمعی در عرصه‌های مختلف فرهنگی بوجود آید، اظهار داشت: لازم است قوانین نشر برای آشنایی همه تدوین و آموزش داده شود و این روند یک سویه نیست. نهادهای فرهنگی باید در این زمینه تلاش کنند. مشارکت برای دفاع از عرصه‌های فرهنگی کشور لازم است. سودجو همیشه هست، باید شرایط سودجویی را محدود کنیم و راه خلاف را ببندیم. به گمانم برای جلوگیری از سرقت در عرصه ترجمه کتاب، باید فضایی برای دیده‌بانی و محافظت از حقوق مترجمان ایجاد شود.