چاپ

آریا جوان - از روز 15 اکتبر که امانوئل ماکرون به دلیل شدت یافتن شیوع کووید19 در کشورش مقررات سختگیرانه‌تر از جمله منع رفت و آمد در 9 شهر را اعلام کرد، نام رمان معروف 1984، نوشته جورج اورول در شبکه‌های اجتماعی این کشور همرسان می‌شود.

بلافاصله بعد از سخنان ماکرون، بسیاری از شخصیت‌های سیاسی فرانسه به ویژه مخالفان دولت حاکم، بر اساس چیزی که در کتاب اورول گفته شده به مفاهیمی همچون «گفتار نو»، «برادر بزرگ» و «دوگانه‌باوری» اشاره کردند. این مفاهیم جورج اورول از چندی پیش در راهپیمایی‌های مخالفان مقررات کرونایی در دیگر کشورهای جهان نیز مرتبا تکرار شده و روی پارچه‌نوشته‌ها خودنمایی می‌کند، به طوری که اکنون رمان علمی-تخیلی 1984 به صورت نماد طرفداری از آزادی و مخالفت با قید و بند کرونایی دولتی در آمده است.
1984 نام کتاب مشهوری از جورج اورول، نویسنده بریتانیایی است که در سال 1949 منتشر شد. این کتاب پیشگویانه در واقع با برعکس کردن عدد 48، حوادث آن سال را برای سال 1984 تعریف و پیشگویی می‌کند. 1984 که کتابی پادآرمانشهری یا ضد مدینه فاضله است، بیانیهٔ سیاسی شاخصی در رده نظام‌های تمامیت‌خواه شمرده می‌شود. در جامعهٔ تصویر شده در این کتاب، گناه‌کاران به راحتی اعدام می‌شوند، آزادی‌های فردی و حریم خصوصی افراد به‌شدت توسط حکومت پایمال می‌شود و حتی صفحات نمایش در خانه‌ها از شهروندان جاسوسی می‌کنند.
جستجوی نام رمان 1984 در گوگل نیز از همان زمان آغاز نخستین مقررات قرنطینه کرونایی در ماه مارس گذشته در بیشتر کشورها بسیار زیاد شده بود و این زمان دیگر هشتگ Covid1984 نیز در میان هشتگ‌های داغ این روزها به چشم می‌خورد.
مخالفان مقررات دولتی کرونا می‌گویند که همه‌گیری کووید19 حکومت‌ها را به «برادر بزرگ» در 1984 بدل کرده است. برادر بزرگ یا «ناظر کبیر» که همان دیکتاتور فرهمند در رمان 1984 است، نماد و چهرهٔ نظام حکومتی است که به اشکال گوناگون، بر زندگی طبقات مختلف مردم، نظارت و کنترل دارد، تصویرش در سرتاسر شهر نصب شده‌ و حس تحت کنترل بودن را تلقین می‌کند.
شخصیت «اوبرایان»، عضو حزب حاکم یگانه شهر در بخشی از داستان 1984 می‌گوید که این حزب ادبیات، فرهنگ، هنر و فلسفه را از بین می‌برد و شهروندان تنها با اجازه حکومت از خنده، عشق و سایر کنش‌ها و عواطف انسانی بهره‌مند خواهند بود. مخالفان مقررات کرونایی به ویژه با اشاره به تعطیلی بسیاری از فعالیت‌های روزمره در شهرها، بسته شدن سینماها و تئاترها و ممنوعیت برگزاری کنسرت‌ها و دیگر رویدادهای فرهنگی، می‌گویند در زمانه حاضر تقریبا چنین اوضاعی حاکم شده است.
در واقع نظارت عمومی بر زندگی ورفتار شهروندان، محرومیت از آزادی‌ها، اعمال قدرت تمامیت‌خواه و سایر درون‌مایه‌ها و موارد دیگری که فضای رمان 1984 را می‌سازند، هم اکنون در شرایط کرونایی در کشورها کمابیش حاکم شده‌اند. بسیاری از کسانی که این رمان معروف‌ اورول را خوانده‌اند، با کمترین تردیدی شرایط امروز دنیا را با وضعیت شهر خیالی در آن کتاب مقایسه می‌کنند.
مقایسه زیاد شرایط امروز با رمان 1984 در بسیاری موارد به همرسانی نقل قول‌های اشتباه از این کتاب نیز انجامیده است. در یک مورد، «نیکلا دوپون ‌انیان»، سیاستمدار فرانسوی مخالف دولت این جمله را به نقل از جورج اورول در توییتر نوشت: «خارج از محیط کار همه چیز ممنوع است. راه رفتن در خیابان، سرگرم شدن، آواز خواندن، رقصیدن...» اما پس از آن که فهمید چنین جمله‌ای در کتاب اورول وجود ندارد، توییت خود را پاک کرد.
فیلیپ ژوورسکی، نویسنده فرانسوی می‌گوید: «این رمان وارد فرهنگ عام شده است. یک پدیده استثنایی است که من زیاد آن را درک نمی‌کنم. آنچه برای من بیش از همه تعجب‌برانگیز است آن است که این رمان در هنگام چاپ در سال 1949 نیز دقیقا همین واکنش امروز را در جامعه برانگیخت. مردم فکر می‌کنند در آینده‌ای نزدیک چیز بسیار وحشتناکی دارد اتفاق می‌افتد، در حالی که شرایط امروز به هیچ روی شبیه شرایط حاکم در آن دوران نیست.»
داستان این کتاب مربوط به اوایل جنگ سرد، یعنی زمانی است که دنیا به دو بلوک مشخص شرق و غرب تقسیم شده بود. موضوع آن نیز تخیلی است، نه دارای پیام رسالت‌گونه. آن گونه که ژوورسکی می‌گوید، این کتاب بیش از آن که پیشگویانه باشد، رمانی سیاسی و هجوی است بر منطق مطلق‌گرای استالینی که از ساختار حکومتی شوروی پیشین الهام گرفته است. این نویسنده اورول‌شناس فرانسوی می‌گوید که آنچه نویسنده 1984 در نظر داشته حاکمیت ترسناک سیاست بر آزادی‌های فردی و اجتماعی بوده، در حالی که امروز نه لزوما سیاست، بلکه اقتصاد و فناوری نظیر همان نقش را در کنترل و تحدید زندگی انسان‌ها بازی می‌کنند و جورج اورول هرگز به چنین چیزی نمی‌اندیشیده است.
موضوع دیگری که شرایط رمان جورج اورول را از وضعیت امروز متمایز می‌کند، قدرت کنترل فناوری بر زندگی است. تحلیل‌گر رادیو فرانس‌انفو در این زمینه می‌گوید که ابزار کنترل در تخیل جورج اورول محدود به صفحه تلویزوین و تابلوهای تبلیغاتی در شهر است، در حالی که امروز این ابزار خودش به گونه‌ای «برادر بزرگ» بدل شده است. «کوین بوکوویکتوار» در وبسایت این رادیو می‌نویسد که دست کم در کشورهای غربی، مردم تحت کنترل حاکمان سیاسی به عنوان برادر بزرگ نیستند زیرا «تخریب واقعیت» آن گونه که در رمان تخیلی جورج اورول ترسیم شده، امروز دیگر تقریبا امکان‌پذیر نیست.
او می‌نویسد: «تصاویری که در 1984 به کار رفته آن قدر پرقدرت است که تخیل و ناخودآگاه جمعی ما را به جایی فراتر از کتاب می‌برد و این همان قدرت ادبیات است.»