آریا جوان -
محاسبه خط پایه و تولید مبنای 11 میلیون بشکه نفت خام برای دو کشور روسیه و عربستان در توافق ماه آوریل و تعیین تولید مبنای اکتبر 2018 برای 18 کشور دیگر متعهد به کاهش توافق تولید دردسرساز شده است. برخی اعضای اوپک پلاس که در نشست 12 آوریل پای این توافق‌نامه را امضا کردند حالا با راهبری امارات و قزاقستان به این موضوع معترضند. شاید بپرسید چرا پای توافقی را امضا کردند که حالا به آن معترض باشند؟ راستش را بخواهید پاسخ روشنی برای این پرسش وجود ندارد و بی‌شک امضاکنندگان این توافق بهتر به آن پاسخ خواهند داد، اما اگر بخواهید بدانید چه تفاوتی بین تولید مبنا بر اساس 11 میلیون بشکه و مبنای اکتبر 2018 برای روسیه و عربستان وجود دارد، اینجا برایتان می‌گوییم.
عربستان
عربستان بر مبنای تولید 11 میلیون بشکه نفت خام را باید یکی از متعهدترین کشورهای عضو اوپک دانست. این کشور طبق تازه‌ترین گزارش کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک – غیراوپک (JMMC) در ماه اکتبر 102 درصد به توافق اوپک پایبند بوده و هیچگاه از زمان اجرای این توافق (مه تا اکتبر) تعهدش کمتر از 100 درصد نبوده است. عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی به پشتوانه همین تعهد بارها در مجامع رسمی و رسانه‌ای به کشورهایی که به این توافق پایبند نبودند از جمله امارات که در ماه‌های ژوئیه و اوت از این توافق تخطی کرد، تاخته است.
اگر خاطرتان باشد وزیر نفت عربستان برای نشان دادن جدیتش در اجرای توافق کاهش تولید تا آنجا پیش رفت که در نشست مجازی ماه سپتامبر اوپک پلاس سهیل المزروعی، وزیر نفت امارات را در موقعیتی دراماتیک در کنار خود نشاند تا این پیام را مخابره کند که خطای اجرا نکردن توافق غیرقابل چشم‌پوشی است.
حالا همین عربستان را همانند دیگر کشورهای اوپک پلاس بر مبنای تولید نفت خام ماه اکتبر 2018 بررسی می‌کنیم. بر این مبنا، عربستان دیگر از شاگرد خوب‌های توافق نیست. تولید عربستان در ماه اکتبر 2018 برابر با 10 میلیون و 633 هزار بشکه در روز بوده است و طبق توافق باید در سه ماه نخست توافق کاهش تولید روزانه 8 میلیون و 125 هزار بشکه و پس از آن در گام دوم تولیدش را تا سطح 8 میلیون و 626 هزار بشکه افزایش می‌داد. با محاسبه این رقم، میانگین پایبندی عربستان از ماه مه تا اکتبر کمی بیش از 90 درصد بوده است. یعنی اگر خط پایه تولید نفت خام برای عربستان همانند دیگر کشورها به جز روسیه اکتبر 2018 محاسبه شده بود، این کشور هم‌اکنون کمی بیش از یک میلیون بیشتر از تعهدهای خود تولید کرده است.
توضیح عکس: بیست‌ودومین نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک – غیراوپک (JMMC)؛ 17 سپتامبر 2020
روسیه
اما روسیه؛ کارنامه روسیه که مبنای تولید آن همانند عربستان در نشست ماه آوریل، 11 میلیون بشکه تعیین شده بود، چندان درخشان نیست. مجموع پایبندی این کشور هیچگاه از ماه مه تا اکتبر به صددرصد نرسیده و همیشه کمتر از این رقم بوده است. مجموع پایبندی این کشور از زمان اجرایی شدن توافق کاهش تولید از ماه مه تا اکتبر 96 درصد بوده است. یعنی روسیه بر مبنای تولید 11 میلیون بشکه نفت خام 530 هزار بشکه نفت خام بیشتر تولید کرده است.
روسیه را بر مبنای تولید نفت خام ماه اکتبر 2018 در نظر بگیرید. تولید نفت خام این کشور در اکتبر 2018 برابر با 10 میلیون و 643 هزار بشکه بوده است. یعنی این کشور با محاسبه این رقم باید در ماه‌های مه و ژوئن روزانه 8 میلیون و 135 هزار بشکه نفت خام و پس از آن در گام دوم 8 میلیون و 836 هزار بشکه نفت خام تولید می‌کرد. در واقع تعهد روسیه با محاسبه خط پایه اکتبر 2018 در مجموع حدود 80 درصد بوده و با این سناریو، بیش از 2 میلیون و 500 هزار بشکه تخلف داشته است، یعنی بیش از تخلف همه اعضای اوپک.
اما...
امارات، نیجریه از اوپک و قزاقستان از غیراوپک با توجه به این شرایط همان‌گونه که در گزارش « از مه تا نوامبر؛ 13 یادآوری از توافق تاریخی اوپک و متحدانش » نوشتم، خواستار افزایش مبنای تولید نفت خام خود مانند عربستان و روسیه هستند. این کشورها می‌خواهند از زیر فشار برای جبران تولید اضافه بر تعهد خلاص شوند.
امارات یک بار پس از تخلف ماه‌های ژوئیه و اوت با دست رد عربستان با پیشنهادش مبنی بر افزایش سهمیه روبه‌رو شد، حالا اما نمی‌خواهد یک بار دیگر آن را تجربه کند، عربستان هم نمی‌خواهد کوتاه بیاید؛ موضوعی که می‌تواند اختلاف بی‌سابقه متحدان سنتی عرب حاشیه خلیج فارس در اوپک را به همراه داشته باشد.
وزیر نفت عربستان آن‌گونه که منابع اطلاع دادند در یکصدوهشتادمین نشست اوپک (10 آذرماه) از ریاست مشترک کنفرانس وزارتی اوپک و کشورهای غیراوپک مشارکت‌کننده در بیانیه همکاری انصراف داده و شرایط را پیچیده کرده است. در کنار اینها، اما کشوری مانند عراق است که با وجود بیشترین تخلف و 610 هزار بشکه تولید جبرانی از مه تا اکتبر موافقت خود را با کاهش بیشتر تولید در سه ماه نخست سال 2021 اعلام کرده است. با این حال اما باز هم باید صبر کرد، شرایط سختی است و به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت به مذاکره و حوصله نیاز است . امیدوارم تاریخ برای اوپک پلاس در کمتر از یک سال بار دیگر تکرار نشود. بسیاری هنوز حوادث ماه مارس و جنگ قیمتی روسیه و عربستان و ثبت قیمت منفی برای نفت خام WTI را در ماه آوریل 2020 فراموش نکردند. اقتصاد جهان اکنون ضعیف‌تر از آن است که تاب جنگ نفتی دیگر را داشته باشد.
رویا خالقی