چاپ

آریا جوان - نحوه شهادت امام حسن مجتبی به این گونه است که معاویه بن ابوسفیان با فریفتن جعده همسر امام حسن مجتبی او را وادار به مسمومیت و شهادت ایشان کرد.

سرویس مذهبی - بنا به قول‌های معتبر، شهادت ‌امام حسن مجتبی (ع) در روز 28 ماه صفر سال 49 هجری در سن 47 سالگی به خاطر خوردن زهر و مسمومیت ناشی از آن بوده است و ایشان در قبرستان بقیع به خاک سپرده شدند.
خلاصه شهادت امام حسن مجتبی (ع)
«شیخ کلینی» از دانشمندان بزرگ شیعی که کتاب‌هایی در باب معرفی امامان دوازده ‎ گانه شیعه دارد، از «ابوبکر حضرمی» درباره شهادت امام حسن مجتبی (ع) نقل می‌کند که:

«جعده» دختر «اشعث ‎ بن قیس کندی»، امام حسن (ع) را با زهر مسموم کرد و نیز یکی از کنیزان آن حضرت را زهر داد و مسموم کرد، زهر را برگردانید، ولی آن زهر در درون جان امام حسن (ع) جای گرفت و مجروح کرد و آن حضرت بر اثر آن، شهید شد.

پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع)، امام حسین (ع) او را غسل داد و کفن کرد و جنازه او را درون تابوت گذاشت و به محلی که رسول خدا (ص) در آنجا بر جنازه‌ها نماز می‌خواند، حرکت داد و بر جنازه نماز خواند. اما این اقدام‌ها همراه با فشارهای افراد منسوب به بنی‌امیه بود؛ به نحوی که آنها اجازه ندادند تا امام حسن (ع) در خانه حضرت رسول (ص) دفن شود و جسم پاک او را در قبرستان بقیع به خاک سپردند. اما این کار نیز بدون حاشیه‌ها نبود و ایادی دنیاطلب معاویه، با شقاوت و بی‌رحمی اقدام به تیرباران جسد فرزند رسول خدا(ص) کردند؛ در حالی‌ که خود را مسلمانان واقعی می‌نامیدند.
نقش معاویه در شهادت امام حسن مجتبی (ع)
با این حال، تاریخ اسلام گواه است که یکی از جنایات هولناک معاویه در طول حکومت خود، دخالت در شهادت امام حسن مجتبی مجتبی (ع) بود و ردپای این جنایت هولناک در تاریخ، به طور آشکار دیده می‌شود. جنایت به این صورت شکل گرفت که معاویه ضمن توطئه‌ای خائنانه و با بهره‌گیری از دختر «اشعث ‎ بن قیس» (همسر امام‌ حسن) او را مسموم و به شهادت رسانید. چهره ‌شیطانی و پیمان‌شکن و دورویی و نفاق معاویه که در طول حیات سیاسی ‎ اش فراوان خود را نشان می‌داد در ضمن این جنایت نیز روشن‌تر از همیشه در معرض دید همگان قرار گرفت.
تاریخ، این مطلب را با قوت هرچه بیشتر به اثبات رسانده است. با این حال افراد متعصبی چون «ابن ‎ خلدون» که از آبشخور آلوده بنی‌امیه سیراب می‌شد، جریان را بی‌پایه و ضعیف قلمداد کرده می‌نویسد: «آنچه درباره مسموم شدن حسن ‎ بن علی(ع) به وسیله معاویه نقل شده، روایتی است که شیعه آن را ساخته و پرداخته است.» البته این نظر خاص، ناشی از گرایشات خاص دینی «ابن ‎ خلدون» است و او برای دفاع از چهره‌ای مرموز و نامطلوب همچون معاویه مفاد تاریخ اسلام را درباره شهادت امام حسن مجتبی (ع) عوض کرده است.

چگونگی شهادت امام حسن مجتبی (ع)
حکومت اموی پس از تحمیل صلح بر امام حسن (ع) گرچه به بسیاری از اهداف خود رسیده بود، ولی هم چنان وجود امام حسن (ع) مانع از به اجرا در آوردن برخی از نیات پلید آنان بود. از جمله اهدافی که معاویه دنبال می کرد تعیین جانشین برای خود بود. وی از اجرای این تصمیم که بر خلاف مفاد صلح نامه او با امام حسن (ع) بود وحشت داشت و می دانست که اگر در زمان حیات آن حضرت به چنین کاری دست بزند، بدون شک با مخالفت شدید حسن بن علی (ع) رو به رو خواهد شد. بر این اساس تصمیم گرفت از هر راه ممکن امام (ع) را به شهادت برساند. پس از بررسی های زیاد جعده همسر امام حسن (ع) را مناسب ترین فرد برای تحقق بخشیدن به این هدف پلید دید. آن گاه به صورت محرمانه و با ارسال صدهزار درهم به جعده، به او قول داد که اگر امام حسن (ع) را به شهادت برساند او را به همسری یزید درخواهد آورد. بدین وسیله جعده آن حضرت را با ریختن زهر در آب آشامیدنی مسموم کرد و طولی نکشید که همان سم باعث شهادت امام حسن مجتبی (ع) شد.

وصیت امام حسن مجتبی (ع)
چون امام حسن (ع) را مسموم کردند و حال او دگرگون شد برادرشان امام حسین (ع) به بالین آن حضرت حاضر شدند. وقتی جویای احوال او گشتند امام حسن (ع) فرمودند: «خود را در اولین روز از روزهای آخرت و آخرین روز از روزهای دنیا می بینم». در ادامه، این گونه وصیت فرمودند: «گواهی می دهم به وحدانیت خدا و این که برای او شریکی نیست و تنها او سزاوار پرستش است. هر که اطاعت او را در پیش گیرد رستگار می شود و هر که نافرمانی اش کند گمراه می گردد و کسی که از گناهان و تقصیراتش به نزد او توبه کند هدایت می شود. ای حسین،جنازه مرا در کنار جدم رسول خدا (ص) دفن کن به شرط آن که کسی مانع این کار نباشد. اگر تو را از این کار باز داشتند مبادا بر آن پافشاری کنی؛ چون راضی نیستم به خاطر این کار قطره ای خون به زمین ریخته شود».

ماجراهای پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع)
مظلومیت امام در جریان دفن آن حضرت بیشتر جلب توجه می‌کند. هنگامی که اهل بیت (ع) می‌خواستند طبق وصیت آن حضرت، او را کنار قبر پیامبر (ص) دفن کنند، قداره‌داران بنی‌امیه به مخالفت برخاستند. در این میان «مروان ‎ بن حکم» از میان آشوب‌گران فریاد برآورد: «در حالی که عثمان در دورترین نقطه بقیع به خاک سپرده شد، گمان می‌کنید که اجازه می‌دهم حسن بن علی(ع) در خانه رسول خدا (ص) دفن شود؟!» او سوار بر مرکبی، ادعای مالکیت خانه را از طریق ارث کرده و ممانعت خود را تا پای جان از دفن امام در آرامگاه رسول خدا (ص) اعلان داشت.
حتی کار از این بالاتر گرفت و در نهایت شقاوت و سبعیت، جنازه امام را تیرباران کردند؛ تا جایی که کفن آلوده به خون شد و مشایعت‌کنندگان مجبور به تعویض کفن شدند. سرانجام پس از این کشمکش‌ها، شهید مظلوم را در بقیع به خاک سپردند.

در سوگ این ریحانه رسول خدا (ص) طبق روایاتی که رسیده، مردم مدینه (که بیشتر آنها از فرزندان انصار بودند) به ماتم نشسته و بازارهای مدینه را بستند. عمر بن بشیر همدانی می‌گوید: «از اسحاق پرسیدم: متی ذل الناس؟ چه موقع مردم ذلیل شدند؟ پاسخ داد: حین مات الحسن و ادّعی زیاد و قتل حجربن عدی؛ پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع) و استلحاق زیاد و قتل حجر بن عدی.»
ابوالفضل ناظمی