بزرگنمايي:

آریا جوان-

 پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان در سفری تاریخی و چهار روزه به عراق رفته است تا این سفر فتح بابی در راستای نزدیکی ادیان و مذاهب به یکدیگر باشد.

روزنامه جهان صنعت نوشت: پاپ پیش از سفر به عراق در یک کلیپ درباره سفر خود به عراق گفته: من به‌عنوان یک «زائر صلح» به عراق می‌آیم و به دنبال اخوت و آشتی هستم. پاپ فرانسیس که در ابتدا با استقبال مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق مواجه شده و در نخستین ملاقات با او به گفت‌و‌گو پرداخته، قرار است امروز با آیت‌ا... العظمی سیستانی مرجع عالیقدر شیعیان در نجف اشرف دیدار کند و پس از آن نیز با برهم صالح رئیس‌جمهور عراق دیدار کرد. شایان ذکر است حضور پاپ در عراق با استقبال بسیاری از گروه‌ها و مردم مواجه شده و بازتاب‌های زیادی داشته است.

پس از هفته‌ها حرف و حدیث بالاخره روز گذشته (جمعه) عراق شاهد فرود هواپیمای پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان در فرودگاه بغداد بود. اتفاقی که در نوع خود بی‌نظیر، مهم و به شدت از حیث امنیتی، سیاسی و مذهبی حائز اهمیت قلمداد می‌شود. نکته قابل توجه اینکه پاپ در نخستین دقایق ورود به بغداد خواهان پایان دادن به «خشونت، فرقه‌گرایی، افراطی‌گری و ناشکیبایی» شد.

«توسعه ایرانی» هم در این رابطه گزارش داد: همه او را با نام «پاپ» یا «فرانسیس» می‌شناسند اما نام اصلی‌اش خورخه ماریو برگولیو است. او متولد بوئنوس آیرس (پایتخت آرژانتین) است. از سال 1998 به عنوان سراسقف بوئنوس آیرس بخدمت پرداخت و در سال 2001 مقام کاردینالی را از پاپ ژان پل دوم دریافت کرد. برگولیو در سال 2013 به جای بندیکت شانزدهم به عنوان پاپ انتخاب شد و لقب فرانسیس را برای خود برگزید. نکته جالب در کارنامه او این است که وی نخستین عضو فرقه یسوعی (یسوع به معنی معلمان مسیح) و اولین کشیشِ اهل قاره آمریکا و اولین غیر اروپایی است که به این مقام می‌رسد. پاپ فرانسیس ایتالیایی، اسپانیایی و آلمانی را به راحتی سخن می‌گوید و حالا او در بغداد است و سه روز را در عراق سپری خواهد کرد.

اوایل ظهر دیروز که هواپیمای پاپ وارد بغداد شد، مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق به استقبال او رفت که از مدل راه رفتنش می‌شد یک غرور خاص را به صورت محسوس مشاهده کرد. او اولین نخست‌وزیری است که حالا از بالاترین مقامِ مذهبی در جهانِ مسیحیت استقبال می‌کند و این استقبال زمانی انجام شد که بسیاری از معتقدان وی بارها اعلام کرده‌اند که امنیتِ عراق این روزها بسیار شکننده است. بر این اساس اولین پیامی که از ورود پاپ به عراق به تمام دنیا و به خصوص کشورهای منطقه مخابره می‌شود این است: «عراق هنوز امنیت دارد.» این پیام برای داعش و حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن هم بسیار مهم است و بر همین اساس مصطفی الکاظمی توانست اولین دستاورد خود از سفر پاپ را در کارنامه‌اش ثبت کند؛ چراکه او اساساً یک چهره امنیتی بوده و سال‌های سال در کسوت مسئول سرویس اطلاعاتی عراق مشغول به فعالیت بوده و حالا که بحث انتخابات آتی در عراق داغ شده، در حال میدان‌داری است.

سفر پاپ به استان نینوا و توقف او در موصل که روز یکشنبه انجام خواهد شد، موضوعی است که نگرانی‌های زیادی را به وجود می‌آورد؛ چراکه او قرار است در پایتخت خلافت خودخوانده داعش به کلیسای التحیرا برود!

از مانور قدرتِ الکاظمی که بگذریم باید به این نکته توجه شود که در این سفر حدود 70 تا 80 خبرنگار پاپ فرانسیس را همراهی می‌کنند که این خود نشان می‌دهد تا چه حد سفر به عراق برای واتیکان و جهان مسیحیت اهمیت ویژه‌ای دارد. باید به این موضوع اشاره کرد که در سال 2000 میلادی قرار بود پاپ به عراق سفر کند اما اوضاع و احوال امنیتی در عراق و همچنین منطقه که حوادث 11 سپتامبر بر آن سایه انداخت، مانع از این سفر شد. مساله دیگر این است که پاپ فرانسیس پیشتر و قبل از آنکه رُم را به مقصد بغداد ترک کند در جمع خبرنگاران گفته بود می‌خواهد با افرادی دیدار کند که رنج‌های فراوانی را در سال‌های اخیر متحمل شده‌اند. بدون تردید اشاره رهبر کاتولیک‌های جهان به مسیحیانی است که در زمان جولان داعش بر بخش‌هایی از عراق، دشواری‌ها و مرارت‌های فراوانی را تجربه کردند که مارونی‌ها و حتی ایزدی‌ها هم در این جرگه قرار می‌گیرند.

پیش از تولد داعش، در 31 اکتبر سال 2010 میلادی نیروهای القاعده در کلیسای جامع بغداد (کلیسای نوتردام) اقدام به گروگانگیری کردند. حادثه‌ای که به خونین‌ترین گروگانگیری اسلامگرایان علیه مسیحیان این کشور تبدیل شد و در جریان آن 44 نفر مسیحی، دو کشیش و هفت نیروی امنیتی کشته شدند. اینکه پاپ فرانسیس بر سفر به عراق اصرار داشته، انتقادهای زیادی را از سوی خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها به وجود آورده است که دلیلش هم پاندمی کرونا است. واتیکان با وجود بدتر شدن وضعیت شیوع کرونا در عراق از این سفر دفاع کرد و در بیانیه‌ای اعلام داشت که فاصله‌گذاری اجتماعی و سایر اقدام‌های بهداشتی، با دقت اعمال خواهد شد.

نخستین سخنرانی پاپ در بغداد

روزنامه اعتماد هم به سفر پاپ به عراق واکنش نشان داد و نوشت: پاپ فرانسیس، رهبر كاتولیك‌های جهان در مقابل نمایندگان هیات‌های دیپلماتیك در عراق كه برای استقبال از او در كاخ بغداد گردهم آمدند، سخنرانی كرد. پاپ فرانسیس تصریح كرد: از فرصت آمدن به عراق، مهد تمدن قدردان هستم. پاپ فرانسیس خاطرنشان كرد: باید به ارزش‌های صلح و همزیستی مشترك پایبند باشیم. او عنوان داشت: عراق از تروریسم و نزاع‌های طایفه‌ای بسیار متحمل رنج شده است. او عنوان داشت: جامعه بین‌الملل باید نقش تعیین‌كننده‌ای در تقویت صلح در عراق و در تمامی خاورمیانه ایفا كند. او افزود: ما از تنوع نژادی، دینی و فرهنگی عبرت می‌گیریم. طی دهه‌های گذشته عراق از فاجعه جنگ‌ها و آفت تروریسم رنج برده است. رهبر كاتولیك‌های جهان گفت: باید صدای سلاح‌ها ساكت شود، باید صدای فقیران را بشنویم، خشونت و تندروی دیگر بس است.

عراق از قدیمی‌ترین مهدهای مسیحیت در جهان است و از قرن یكم پس از میلاد مسیح، توما از حواریون مسیح بنیانگذار این مذهب در بین‌النهرین بود. سال 2003 و پیش از اشغال عراق توسط امریكا و بریتانیا، بیش از یك میلیون و 600 هزار مسیحی در عراق زندگی می‌كردند. اما 18 سال جنگ و ظهور گروه‌های تروریستی افراطی همچون القاعده و داعش در خاك عراق، بخش اعظم این جمعیت را از بین برده یا آواره كرده است. براساس آمار كلیسای كلدانی عراق، در حال حاضر تنها 300 هزار شهروند عراقی مسیحی در خاك این كشور زندگی می‌كنند.

دیدار با رهبران مذاهب

یكی از مقاصد سفر پاپ، شهر اور در جنوب عراق است. شهری كه به عنوان محل تولد حضرت ابراهیم خلیل (ع) به شمار می‌رود. براساس گزارش رسانه‌ها، پاپ در این شهر با رهبران مذاهب دیگر عراقی از جمله رهبران اهل سنت و ایزدی‌ها دیدار و گفت‌وگو خواهد كرد. پاپ در سفر سه روزه‌اش به عراق، قرار است از شهرهای بغداد، اور، موصل، اربیل، نجف و بغدیدا (قره‌قوش) دیدن كند. یكی از مهم‌ترین برنامه‌های سفر پاپ، دیدار با آیت‌الله سیستانی، مرجع عالی قدر شیعیان عراقی است كه از هفته‌های پیش موضوع گمانه‌زنی‌ها در عراق بوده است. این دیدار امروز در نجف اشرف انجام خواهد شد.

لویس روفاییل اول ساكو، رهبر كلیسای كاتولیك كلدانی عراق اعلام كرده است كه دیدار میان آیت‌الله سیستانی و پاپ فرانسیس یك دیدار خصوصی و بدون تشریفات خواهد بود. این رهبر مسیحیان عراق، اظهار امیدواری كرده است كه سند موسوم به «اخوت بشری برای صلح» كه دو سال پیش در دیدار میان پاپ با احمد الطیب، امام جماعت مسجد الازهر و مفتی ارشد اهل سنت امضا شده‌بود، در دیدار پاپ با مرجع شیعیان عراقی هم امضا شود.

سفر پاپ به عراق، پیامی برای ایران است؟

این رسانه اصلاح طلب در ادامه نوشت: برخی رسانه‌های فارسی زبان، دیدار پاپ از نجف اشرف و گفت‌وگوی او با آیت‌الله سیستانی را به نوعی پیام به ایرانیان توصیف كرده‌اند و گفته‌اند كه این سفر نشان می‌دهد كه پاپ تهران و قم را مركز شیعیان جهان نمی‌داند. هر چند این توصیف چندان با شرایط واقعی در ایران و عراق مطابقت ندارد. هدف پاپ از سفر به عراق بیش از هر چیز دیدار با مسیحیان پیرو مذهب كاتولیك است. عمده مسیحیان عراقی كاتولیك مذهب هستند، درحالی كه درصد كمی از مسیحیان ایرانی كاتولیك هستند و از كلیسای واتیكان پیروی می‌كنند. غلام‌رضا اباذری رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بغداد هم با انتشار توییتی درباره سفر پاپ فرانسیس رهبر كاتولیك‌های جهان به عراق، این سفر را نشانه تمدن ریشه‌دار عراق، تاریخ، مرجعیت، حوزه علمیه و نقش مهم این كشور در منطقه و جهان توصیف كرد.

سفری برای صلح و اخوت

پاپ خود را در سفر به عراق «زائر صلح» توصیف كرده است. بعد از دو دهه جنگ و خونریزی و تروریسم در عراق، كه نه تنها از میان اكثریت مسلمان عراقی قربانیان زیادی گرفته است بلكه هزاران نفر از اقلیت‌های مذهبی در این كشور را نیز به دلیل آنچه گروه‌های افراطی كفر و شرك می‌خواندند، تحت تاثیر قرار داد، سفر پاپ فرصتی برای نشان دادن میزان امنیت در عراق، سه سال بعد از شكست داعش است.

پاپ در بدو ورودش به عراق، از دویست متری محلی عبور كرد كه یك سال پیش، دولت ایالات متحده امریكا در عملیاتی تروریستی با استفاده از پهپادهای مسلح اقدام به ترور سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس، فرماندهان جنگ علیه تروریسم كرده ‌بودند. تعدادی از گروه‌های عراقی با انتشار پوسترهایی در شبكه‌های اجتماعی، از پاپ در این مورد سوال كرده‌اند كه آیا حاضر به محكوم كردن خشونت‌های امریكا در عراق هست یا نه.

یک رویداد تاریخی

سفر پاپ فرانسیس به عراق را سفری پراهمیت ارزیابی کرده‌اند. اهمیت این سفر برای واتیکان و شخص پاپ را می‌توان در پذیرش دعوت رسمی دولت عراق دانست. دعوت از پاپ به ابتکار کاردینال لوئیز ساکو بوده است. کاردینال ساکو رهبر اقلیت کلدانی-کاتولیکی عراق است. با توجه به شیوع گسترده ویروس کرونا و همچنین گسترش دامنه حملات موشکی به منطقه سبز بغداد و دیگر نقاط عراق، سفر پاپ به این کشور خالی از خطر نیست.

سفر سه‌روزه رهبر 84 ساله کاتولیک‌های جهان به عراق 1500 کیلومتر را شامل می‌شود. از بغداد به نجف، از نجف به اور، از آنجا به موصل و اربیل و سپس بازگشت به بغداد. بخش اعظم این سفر توسط هواپیما و هلی‌کوپتر خواهد بود. با وجود آن، پاپ به مناطقی پا می‌نهد که هسته‌های «دولت اسلامی» (داعش) همچنان در آنها فعال هستند. از این ‌رو پاپ بندیکت شانزدهم رهبر سابق کاتولیک‌های جهان سفر جانشین خود را به عراق خطرناک خوانده است.

اهمیت سفر پاپ فرانسیس به عراق برای دولت این کشور نیز حائز اهمیتی سیاسی است. دیدار با آیت‌الله سیستانی از رهبران مذهبی شیعیان در عراق نیز یکی دیگر از برنامه‌های سفر پاپ فرانسیس در این سفر خواهد بود. اما اهمیت سیاسی سفر پاپ به عراق تنها به دیدار او با آیت‌الله سیستانی خلاصه نمی‌شود. مصطفی کاظمی نخست‌وزیر این کشور سفر پاپ را در شرایط کنونی نشانه‌ای برای تثبیت دولت خود می‌داند.

اولین واکنش ایران به حضور پاپ در عراق

روزنامه آرمان هم در این خصوص آورده است: دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین‌الملل به سفر پاپ به عراق واکنش نشان داد. حسین امیرعبدا...یان در صفحه رسمی توئیتر خود نوشت: «پاپ فرانسیس وارد بغداد شد. بدون نقش مهم جانفشانی ابومهدی المهندس، سردار سلیمانی و شهدای مبارزه با تروریسم و داعش در عراق و منطقه، امروز پاپ اعظم واتیکان نمی‌توانست با امنیت و آرامش وارد عراق شود. مداخلات کاخ سفید و وجود نظامیان آمریکا در عراق و منطقه همچنان عامل ناامنی است.»

سفری برای بازگشت امید

بر اساس آمار، پیش از حمله داعش به عراق در سال 2014 نزدیک به 5/1 میلیون مسیحی در عراق زندگی می‌کردند که امروز تنها چهارصد هزار نفر از این اقلیت در عراق باقی مانده‌اند. با گذشت نزدیک به هفت سال از این حمله، هنوز آثار آن در شهر موصل، بزرگ‌ترین مرکز زندگی مسیحیان عراق قابل رویت است.

پاپ فرانسیس گفته است: «مدت‌هاست در انتظار ملاقات با مردمی است که رنج فراوانی را تحمل کرده‌اند.» پس از حمله داعش بسیاری از مسیحیان موصل کشته و بسیاری دیگر به شهر اربیل در اقلیم کردستان عراق گریختند – جایی که امروز میزبان یکی از بزرگ‌ترین جوامع مسیحیان عراق است.

به هر روی حضور پاپ در عراق، در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از ناظران سیاسی از آن به عنوان یک مسئله پر اهمیت یاد کرده‌اند. مینا العریبی تحلیل‌گر سیاسی در این زمینه تاکید دارد که سفر پاپ به عراق اهمیت بسیاری برای مسیحیان دارد، اما اهمیت آن برای غیر مسیحیان عراق نیز قابل توجه است.

العریبی می‌گوید: «سفر پاپ به سه لحاظ اهمیت نمادین دارد، نخست آنکه حمایتی آشکار از مسیحیان عراق و تأکیدی بر حضور پررنگ آنان در تاریخ و فرهنگ این کشور و لزوم ادامه یافتن این حضور است، به خصوص که شمار مسیحیان در عراق و کل جهان عرب هر ساله کمتر می‌شود؛ دوم این‌که این سفر نشان‌دهنده جایگاه و اهمیت منطقه‌ای و بین‌المللی عراق به رغم همه مشکلاتی است که این کشور با آنها مواجه است؛ سوم این‌که این سفر می‌تواند آغازگر مرحله‌ای مهم در مبارزه با افراط‌گرایی و بستن دهان خشونت‌طلبانی باشد که با تنوع جمعیتی عراق مشکل دارند.