آریا جوان - 12 آوریل 1981، روزی بود که فضاپیمایی منحصربه‌فرد برای نخستین‌بار از روی زمین برخاست و با پرواز موفق خود، آغازگر 30 سال افتخار و موفقیت بی‌سابقه شد.

40 سال پیش در چنین روزی، نخستین شاتل فضایی ناسا روانه‌ی مدار زمین شد و با این موفقیت، دسترسی به فضا را به شیوه‌ای کاملا بی‌سابقه امکان‌پذیر کرد. اکنون، سازمان فضایی آمریکا به‌منظور گرامیداشت این پرواز، ویدئوی جدیدی را در کانال یوتیوب خود منتشر کرده است. نخستین مأموریت شاتل فضایی با نام STS-1 با به‌کارگیری مدارگرد کلمبیا، 12 آوریل 1981 (23 فروردین 1360) از مرکز فضایی کندی ناسا در نزدیکی شهر اورلاندو پرتاب شد. به‌منظور تحقق آن لحظه، ناسا باید در طول مسیری پرفراز و نشیب بر چالش‌های متعدد مالی، زمانی و طراحی غلبه می‌کرد. آن‌طور که در ویدئو دیده می‌شود، در آن روز تاریخی با برخاست شاتل از روی زمین، جمعیت حاضر در رویداد پرتاب در فلوریدا از خوشحالی بالا و پایین پریدند. تصاویر آرشیوی، خدمه را در حال پرتاب به فضا نشان می‌دهد. به‌جز ازدست‌رفتن چند کاشی سپر حرارتی در طول مسیر، پرواز به‌خوبی پیش رفت و به خدمه امکان داد تا پس از دو روز در 14 آوریل به‌طور طبیعی به زمین بازگردند. باب کریپن ، عضو خدمه‌ی پرواز در آن زمان در کنفرانسی مطبوعاتی گفت «هدف ما در درجه‌ی اول اطمینان از این است که خدمه طبق انتظار ما بلند می‌شوند و فرود می‌آیند.» مأموریت STS-1 نخستین پرتاب از خاک آمریکا پس از پروژه‌ی آزمایشی آپولو سایوز در سال 1975 بود. آمریکاییان از دیدن اینکه فضانوردان یک‌بار دیگر از فلوریدا زمین را ترک می‌کنند، خوشحال بودند. آن‌ها سال گذشته با نخستین پرواز برنامه‌ی خدمه‌ی تجاری، دوباره همان احساس را تجربه کردند. خرداد سال 99، کپسول کرو دراگون اسپیس ایکس موفق شد پس از گذشت 9 سال، یک‌بار دیگر پروازهای فضایی انسانی را به خاک آمریکا بازگرداند. پس از بازنشستگی شاتل در سال 2011، فضانوردان آمریکایی ناگزیر بودند برای رسیدن به فضا از فضاپیمای روسی سایوز استفاده کنند.

همان‌طور که ناسا در ویدئو خود اشاره می‌کند، شاتل فضایی از این جهت که برخلاف تمام دیگر وسایل نقلیه‌ی فضایی پیشین به فضانوردان امکان می‌داد پس از بازگشت از فضا روی باند فرود آیند، فضاپیمایی منحصربه‌فرد به‌شمار می‌آمد. هزینه‌ی ارسال انسان به فضا با شاتل فراتر از امیدها و انتظارها بود؛ اما این فضاپیما درعین‌حال دستاوردهایی چشمگیر رقم زد. شاتل فضایی درطول عمر خود، تلسکوپ‌های مشهوری همچون هابل و چاندرا را به مدار زمین حمل و در ساخت‌وساز ایستگاه فضایی بین‌الملی نیز نقشی کلیدی ایفا کرد. از دستاوردهای فرهنگی شاتل می‌توان به پرتاب سالی راید ، نخستین زن آمریکایی به فضا در سال 1984، گویون بلوفورد ، نخستین آمریکایی آفریقایی‌تبار، الیسون انیزوکا ، نخستین آمریکایی آسیایی، سلطان بن سلمان بن عبدالعزیز ، نخستین فضانورد مسلمان و عبدالاحد مومند ، نخستین فضانورد افغان اشاره کرد. پرتاب شماری از فضانوردان بین‌المللی دیگر با شاتل به امضای توافقنامه‌هایی بین‌دولتی منجر شد که درنهایت شاکله‌ی برنامه‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی را شکل دادند. بااین‌حال، ISS نخستین ایستگاهی نبود که شاتل فضایی به آن متصل شد؛ بلکه ایستگاه فضایی میر نخستین سکونتگاه فرازمینی بود که در طول برنامه‌ی شاتل میر در دهه‌ی 1990 میزبان شاتل فضایی شد. ویدئو ناسا همچنین به ماندگاری برنامه‌ی شاتل درطول 30 سال مأموریت و تداوم بازگشت به وظیفه‌ی خود یعنی بردن انسان به فضا اشاره می‌کند. بااین‌حال، ویدئو به دو سانحه‌ی مرگبار شاتل شامل فاجعه‌ی چلنجر در سال 1986 و حادثه‌ی کلمبیا در سال 2003 که به مرگ شماری از فضانوردان منجر شد، به‌طور ویژه نمی‌پردازد. این دو سانحه هرکدام تعلیق برنامه‌ی شاتل را در پی داشتند. بااین‌حال، ناسا هر دوبار درصدد رفع نواقص فضاپیما برآمد و با بازگرداندن آن به چرخه‌ی عملیاتی، خلق موفقیت‌ها ازجمله کمک به تکمیل فاز نخست ساخت ایستگاه فضایی را تداوم داد. 2021 دهمین سالگرد بازنشستگی شاتل نیز محسوب می‌شود. واپسین مأموریت شاتل به‌نام STS-135 در سال 2011 انجام شد و پس از آن، فضاپیما برای همیشه با بلندای آسمان وداع کرد. میراث شاتل همچنان پس از یک دهه بزرگ جلوه می‌کند. تداوم فعالیت هابل پس از گذشت سه دهه به‌لطف تلاش‌های متعدد فضانوردانی امکان‌پذیر شد که به‌کمک شاتل، به سراغ تعمیر و ارتقا تلسکوپ رفتند. امروز شاتل دیگر در فضا حضور ندارد، اما میراث پررنگ آن همچنان درمیان ما زنده است.