بزرگنمايي:

آریا جوان-

به بهانه احتمال انتشار پشت صحنه‌هایی از فیلم مارمولک، نگاهی انداخته‌ایم به ماجرای پر تب و تاب اکران دو هفته‌ای فیلمی که در اکران یک نقطه عطف بود، استقبال کم‌نظیر در همان دو هفته و البته فیلمی که پای بساط هر سی‌دی فروشی پیدا می‌شد و هنوز هم بریده‌هایش در اینستاگرام تبدیل به یک مرجع شده، این مطلب نگاهی به اکران جنجالی «مارمولک» دارد.

فیلم «مارمولک» به نویسندگی پیمان قاسم‌خانی، کارگردانی کمال تبریزی و تهیه کنندگی منوچهر محمدی یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست و چه بسا طولانی‌ترین صف‌های تاریخ سینما را داشت. «مارمولک» از نخستین روز‌های آغاز اکران عمومی با مخالفت‌های بسیار از سوی روحانیون روبرو شد و در فاصله کمتر از یک ماه توانست که عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را از آن خود کند. موج مخالفت با این فیلم تا آنجا پیش رفت که با توافق تهیه کنندگان فیلم، مدیران وزارت ارشاد اسلامی، و نمایندگان حوزه علمیه قم، این فیلم جنجالی از پرده سینما‌های ایران پایین کشیده شد. این نخستین باری است که یک فیلم سینمایی بدون حکم توقیف و با توافق تهیه کنندگان آن، فرصت نمایش عمومی را از دست می‌دهد.

«مارمولک» را در ابتدا قرار بود رضا میرکریمی و سپس حاتمی کیا «مارمولک» را بسازند که از ساختش منصرف شدند. پرویز پرستویی از موثرترین افراد در ساخت «مارمولک» بود به گفته خودش «مارمولک» شاید تنها فیلم‌نامه‌ای بود که قبل از صحبت با کارگردان و نویسنده، اول با بازیگرش مشورت شد.

نمایش فیلم در جشنواره فجر با استقبال بی‌سابقه‌ای همراه شد و در نهایت فیلم کمال تبریزی با 97 درصد آرا فیلم برتر مردمی جشنواره شد، اما در سه روز آخر نمایش‌های مردمی آن به دلایل اعلام نشده‌ای متوقف شد و گنان می‌رفت برای همیشه توقیف شده بود.

مدیران وقت سینمای ایران در اقدامی پیش‌دستانه زمینه اکران سریع فیلم را فراهم کردند و از روز 20 اسفند پیش‌فروش بلیت‌های این فیلم اغاز شد و حتی پلاکارد‌های تبلیغاتی فیلم در سطح شهر نصب شد، اما به یکباره از اکران فیلم جلوگیری شد. «مارمولک» سرانجام دوم اردیبهشت با چند ممیزی جدید روی پرده سینما‌ها رفت. فیلم اساساً در قم اکران نشد، یک روز از اکران فیلم نگذشته بود خبر توقف اکران فیلم مارمولک در مشهد توسط قاضی گیلانی، معاون دادگستری استان خراسان منتشر شد و و در تبریز و ارومیه نیز اکرانش یک هفته بیشتر تداوم نیافت. پس از توقیف فیلم در مشهد نسخه پرده‌ای فیلم از داخل سینما‌ها منتشر و دست به دست شد، از همین زمان بود که مخالفان و موافقان فیلم نیز که پیش از این و در زمان نمایش آن در جشنواره‌ی فیلم فجر، کم و بیش به ارایه نظراتی پرداخته بودند، لب به سخن گشودند و برخی فیلم را در دفاع از روحانیت و برخی دیگر سبب تضعیف قشر روحانی دانستند.

گروهی از علما و روحانیون با این فیلم مخالفت کردند که از آن جمله حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی بود که به گزارش روزنامه‌ها در آن دوران، بعد از دیدن فیلم مارمولک (اکران خصوصی برای جلب نظر مسئولین بوده) ضمن ابراز تاسف از ساخت و نمایش این فیلم گفت: «حتی در رژیم شاه هم که دشمن روحانیت بود، کسی جرأت و جسارت ساخت فیلم موهنی مثل مارمولک را نداشت...» و خطاب به منوچهر محمدی و کمال تبریزی تهیه کننده و کارگردان فیلم گفت: توجیهاتی که شما برای مثبت جلوه دادن این فیلم به عمل می‌آورید، به هیچ وجه قابل قبول نیست و اصولاً ساخت این فیلم کار نادرستی بوده است.» کمال تبریزی در این زمینه گفته است: «آقای روحانی با فیلم مخالف بود و علنا در روی من گفت که فیلم باید توقیف و با شما‌ها هم برخورد شود. به‌هرحال هر آدمی نظری دارد که در جای خودش محترم است. آقای روحانی هم در آن زمان نظرشان این بوده.»

همچنبن کمال تبریزی در پاسخ به این سوال که چه سکانسی از فیلم مارمولک سانسور شده بود به روزنامه قانون گفت: «صحنه‌ای بود که رضا مارمولک سوار قطار می‌شود که به مرز برود چند جوان دورش جمع می‌شوند و شروع می‌کنند به دست انداختنش. به او می‌گویند حاج آقا عمامه‌ات را برعکس گذاشتی او هم به تندی جوابشان را می‌دهد و در آخر هم می‌گوید: «سلام من را به مادرت برسون». البته این صحنه در نسخه‌ای از فیلم که دی‌وی‌دی شد وجود دارد.»

رضا جودی تهیه کننده سینما در تعریف ماجرای دیدار با مقام معظم رهبری، روایت کرده بود آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کردند که تولید سریال و آثارطنز بسیار خوب است و باید در این حوزه آثار بسیاری را تولید کنیم و در این زمینه یادآور شده بود: «ایشان فرمودند در گذشته برای آثار طنز در دو مورد به ایشان مراجعه شده بود، یکی ماجرای «مارمولک» که آقایان علما گفته بودند در این اثر با روحانیت شوخی شده و اثر دیگری نیز بود که با پلیس در آن شوخی شده بود که البته نامش را نبردند که تاکید کرده بودند این شوخی‌ها مشکلی ندارد و باید باشد.» پس از انتشار این خبرها، مارمولک نامزد جایزه روحانیت و سینما شد و از عواملش تقدیر به عمل آمد!

علی عمادی در روزنامه همشهری درباره فیلم نوشت: فیلمی که عمیق‌ترین مفاهیم دینی را به سینمایی‌ترین شکل ممکن به تصویر درآورده است. هرچند که خطای کوچک عوامل سازنده در انتخاب نام فیلم، تاوان سنگینی برایشان داشت، اما جذابیت بی‌پایان این کمدی باعث شده مخاطبان، آن را به انحای مختلف تماشا کنند. این فیلم که خود بومی‌سازی شده آثاری، چون «زائر چاپلین» و «ما فرشته نیستیم» نیل جردن است چنان تصویر کاملی از روحانیت واقعی و مردمی ترسیم کرد که سال‌ها بعد در ترکیه فیلمی نعل به نعل آن را دوباره‌سازی کردند. پایان شاهکار «مارمولک» اگر بهترین نباشد، یکی از بهترین‌های تاریخ سینمای کشورمان به‌حساب می‌آید.