بزرگنمايي:

آریا جوان - صنایع‌دستی استان خراسان شمالی به جهت هم‌جواری و هم‌نشینی فرهنگ‌های غنی اقوام مختلف کرد و ترک و ترکمن و تات و… از تنوع و جذابیت‌های کم‌نظیری برخوردار است، ازجمله دست‌بافته‌های سنتی این اقوام که چشم را به میهمانی رنگ و طرح و نقش فرامی‌خواند.
میراث آریا: صنایع‌دستی بومی استان خراسان شمالی در 8 گروه و 42 رشته قابل تقسیم‌بندی است. گروه‌هایی که انواع این صنایع‌دستی در آن می‌گنجد شامل گروه‌های دست‌بافته‌های داری و غیر داری، نساجی سنتی، پوشاک سنتی، رودوزی‌های سنتی، صنایع فلزی و… است.
استان خراسان شمالی، با داشتن اقوام و فرهنگ‌های مختلف، مجموعه‌ای غنی و متنوع از انواع دست‌بافته‌های سنتی را در خود ذخیره دارد که هم ازنظر طرح و نقش و هم ازنظر تکنیک بافت قابل‌توجه است. در ادامه گزارش تعدادی از آن‌ها به‌طور مختصر معرفی می‌شود.
نساجی سنتی (پارچه‌بافی)
در گذشته این هنر درصد بالایی از مواد اولیه موردنیاز تولید لباس و پوشاک را در استان تأمین می‌کرده است. در حال حاضر نیز بخشی از این منسوجات نظیر چادرشب، حوله، چوخه، پارچه‌های ابریشمی و… در سطح استان بافته می‌شود.
چادرشب بافی
چادرشب پارچه‌ای است دستبافت، رنگارنگ و چهارخانه که امروزه بافندگان روستای رویین اسفراین به‌عنوان دهکده نساجی سنتی کشور در تولید و عرضه این محصول نقش بسزایی دارند. این پارچه در موارد گوناگونی چون روتختی، رومیزی، پرده و آویز، رومبلی و… مورداستفاده قرار می‌گیرد.
این هنر صنعت در شهرستان‌های اسفراین و گرمه تولید می‌شود.
ابریشم‌بافی
ابریشم به‌واسطه نرمی، شفافیت، ظرافت و استحکام فوق‌العاده که دارا است یکی از مهم‌ترین و گران‌بهاترین الیاف نساجی بشمار می‌رود. نحوه بافت کاملاً شبیه پارچه‌بافی سنتی است و مصارف آن در دوختن لباس، روسری، دستمال و لبه یقه، سرآستین و پیش‌سینه لباس‌های محلی فاخر و… است.
در منطقه راز و جرگلان، بجنورد، ابریشم‌بافی از قدمت زیادی برخوردار است. نقوش این نوع بافته غالباً به‌صورت هندسی و برجسته بر روی کار نمایان است. صنعتگران شهرستان‌های بجنورد، اسفراین و گرمه تولیدکننده ابریشم استان هستند.
حوله بافی
نوعی فرآورده نساجی سنتی است که در ابعاد کوچک عرضه می‌شود. تاروپود آن تماماً از نخ پنبه‌ای بوده و جاذب رطوبت است. اسفراین، بجنورد، گرمه، جاجرم، شهرستان‌های فعال در این رشته هستند.
سیاه چادر بافی
دست بافته‌ای بسیار ساده با موی بز برای تولید چادر عشایری که با توجه به خاصیت موی بز محافظ بسیار خوبی در برابر سرما و رطوبت است. مانه سملقان، شیروان، اسفراین از مهم‌ترین مراکز تولید این محصول در سطح استان است.
کیسه بافی
دست بافته‌ای که از پشم بهاره و دست‌ریس با ظرافت زیاد تهیه شده و در استحمام مورداستفاده قرار می‌گیرد. صنعتگران منطقه مانه وسملقان، شیروان، تولیدکننده این هنر صنعت هستند.
شال‌بافی
نوعی دست‌بافته چهارگوش بسیار ظریف است که دارای تارهای یکرنگ بوده و نقوش، توسط پودهای رنگی پدیدار می‌گردند. در این بافت سر آزاد پودها در پشت پارچه دیده می‌شوند. شهرستان‌های جاجرم، گرمه تولیدکننده این محصول هستند.
چوخه بافی
چوخه را نوعی تن‌پوش پشمی معنی می‌کنند. چوخه به‌عنوان جلیقه چوپانی، لباس کشتی (پالتوی چوخ)، پا تابه، کت‌وشلوار و… بکار می‌رود و به علت نوع آب‌وهوای سرد و شرایط اقلیمی، مردان چوخه را به‌عنوان البسه در زمستان استفاده می‌کردند. به علت استحکام بسیار خوب این پارچه در برابر کشش و ازآنجاکه در مبارزه کشتی هیچ پارچه‌ای مانند چوخه دوام نمی‌آورد پوشیدن این لباس به‌عنوان یکی از قوانین کشتی محلی این خطه محسوب شده و نام این مبارزه به کشتی با چوخه شهرت یافته است. شیروان، اسفراین ازجمله شهرهای این استان هستند که به تولید این محصول می‌پردازند.
نوار بافی
بافتن نواری باریک و بلند از جنس نخ، پشم و ابریشم دست‌بافت است که در منطقه رویین اسفراین و راز و جرگلان با طرح‌های متفاوت بافته می‌شود و به مصارف تزئینی لباس می‌رسد این نوارها به‌وسیله کارت‌های چهارگوش بافته می‌شوند. اسفراین و جاجرم از مهم‌ترین مراکز تولید این محصول است.
پی تاوه (گزی بافی)
دست بافته‌ای با عرض 15 سانتی‌متر با تاروپود پشمی ظریف که قسمتی از آن با نخ الوان رودوزی شده باشد که برای بستن به ساق پا در نواحی سردسیر خراسان شمالی استفاده می‌شود. جاجرم، شیروان تولیدکنندگان این هنر صنعت هستند.
پوشاک سنتی
پوشاک در خراسان شمالی به دلیل تعدد اقوام از گوناگون خاصی برخوردار است. وجود اقوامی چون تات، ترکمن، ترک، کرمانج با پوشش‌های متفاوت زیبایی‌های خاصی را به وجود آورده است. در این خصوص پوشش ترکمن و کرمانج به دلیل استقبال مردمان این اقوام هنوز هم مورداستفاده قرار می‌گیرد. این پوشش‌ها در هریک از طوایف این اقوام نیز متفاوت است.
چاروق دوزی
چاروق عبارت است از پاپوش یا پای‌افزاری که از قدیم‌الایام مورداستفاده بوده و با اشکال مختلف تهیه و ساخته‌شده و از جنس چرم بوده است.
از ابزار کار موردنیاز این صنعت دست می‌توان به گزن، تسمه کش، مشته، قالب چوبی، درفش و از مواد اولیه موردنیاز جهت ساخت چاروق می‌توان به چرم، نخ ابریشم اشاره کرد. چاروق از محصولات تولیدی شهرستان‌های بجنورد و جاجرم است.
جوراب‌بافی
جوراب بافته‌شده از پشم به لحاظ حجیم بودن و حبس کردن گرما در ساختار جوراب در فصول سرما بهترین گزینه برای محافظت از سرمای گزنده در مناطق کوهستانی استان است.
جوراب با پنج میل چوبی به طول بیست سانتی‌متر بافته می‌شود که همیشه چهار میل به شکل مربع در جوراب است و پنجمین میل به ترتیب اضلاع جوراب را طی کرده و در هردو وزن مقداری به‌اندازه جوراب می‌افزاید. پنجه جوراب از ابتدا یکرنگ و بدون نقش و ساده بافته می‌شود و پاشنه جوراب در آخرین مرحله یعنی بعد از اتمام کامل جوراب بافته می‌شود.
طرح‌ها و نقش‌های جوراب بسیار متنوع و الهام گرفته از طبیعت و فرهنگ منطقه است. این هنر در تمام شهرستان‌های استان تولید می‌شود.
کلاه بافی
جنس نخ مورداستفاده در این نوع کلاه، کرکی است که از بز تهیه می‌شود و با وسیله‌ای به نام دیلکون، هم‌زمان با بافت ریسیده می‌شود. بافت آن تنها با 5 میل ساده انجام‌شده و نیاز به دستگاه خاصی ندارد. رنگ کلاه، خودرنگ و اغلب به رنگ‌های سفید، کرم، قهوه‌ای و مشکی دیده می‌شود و هیچ‌گونه رنگرزی روی آن صورت نمی‌گیرد.
از ویژگی‌های مهم این کلاه عایق بودن آن در برابر سرما و گرماست. به همین دلیل اهالی منطقه در دو فصل زمستان و تابستان این کلاه را به سردارند.
این هنر صنعت به شماره 108 در فهرست آثار ملی ثبت‌شده کشور قرار گرفته است. گرمه، جاجرم، فاروج، بجنورد، شیروان ازجمله مراکز مهم تولید این هنر هستند.
عروسک بافی
هنری است که در آن با استفاده از میل و قلاب بافتنی، عروسک‌های متنوع و رنگارنگی بافته و درون آن را با پنبه یا پشم پر می‌کنند. سپس الحاقاتی مانند کلاه و دامن را به آن می‌افزایند. صنعتگران شهرستان‌های بجنورد، شیروان در تولید این محصول فعال هستند.
قلاب‌بافی
بافت انواع محصولات از قبیل لباس، کلاه، دستکش و انواع رومیزی، عروسک‌های بافتنی و… توسط قلاب میله‌ای با نوک خمیده و با استفاده از الیاف طبیعی را قلاب‌بافی می‌گویند. این هنر در تمام شهرستان‌های استان تولید می‌شود.