بزرگنمايي:

آریا جوان - خراسان / شخصیت دکتر «مشتاق» با بازی سحر دولتشاهی در «افعی تهران» خطاهایی را در جلسات تراپی بازیگر نقش «آرمان» مرتکب می‌شود که برداشت‌های اشتباهی در ذهن بینندگان به ‌جا می‌گذارد
حضور درمانگر در یک فیلم یا داستان به پیشبرد قصه کمک می‌کند و فضای بسیار خوبی را شکل می‌دهد تا مخاطب با روایت‌های جذابی مواجه شود؛ اما همان‌طور که فیلمنامه‌‌نویسی و کارگردانی اصول و قواعد مشخصی دارند، انجام کارِ بالینی در قالب روان‌درمانگری هم نکات حرفه‌ای مهمی دارد که باید رعایت شود. در این یادداشت به تعدادی از خطاهای درمانگر در سریال «افعی تهران» که از شبکه نمایش‌خانگی در حال پخش است، می‌پردازیم.
نویسنده : نگار فیض‌‌آبادی | ‌ کارشناس‌ارشد روان‌شناس‌بالینی
اغراق لازم نیست
قبل از نمایش اتاق درمان، تابلوی درمانگر را می‌بینیم که روی آن سه عنوان «روان‌شناس و مشاور امور خانواده، تشخیص و درمان بیماری‌های اعصاب و کارشناس‌ارشد روان‌شناسی‌بالینی» را می‌بینیم که هر سه‌ آن‌ها به یک معنی هستند و برای این که بخواهیم جایگاه درمانگر را قدرتمند و حرفه‌ای نشان بدهیم، نیاز به هیچ اغراقی نداریم. حتی لازم نیست برای این که بگوییم درمانگر جایگاه ویژه‌ای دارد، او را پشت میزی مجلل بنشانیم که مخصوص بیزینس‌من‌های بالای شهر است. البته طراحی اتاق درمان هم اصولی دارد که موضوع این یادداشت نیست.
استفاده بی‌جا از کلمه‌ روانکاو

درطول جلسه‌ها، دکتر مشتاق با بازی «سحر دولتشاهی» به عنوان درمانگر از پیمان معادی بازیگر نقش «آرمان بیانی» می‌پرسد آیا او قبلا هم پیش روانکاو رفته‌است یا خیر؟ طبق منابع تخصصی، روانکاوی و روانکاو تعاریف مشخصی دارد و نباید از آن‌ها در جای نادرست استفاده کرد. مژگان مشتاق هم در این سریال روانکاو نیست، چون هیچ‌کدام از ستینگ‌ها یا چارچوب‌های روانکاوی(در فرم و محتوای کارش) در سریال حاکم نیستند. او در نهایت یک روان‌شناس‌بالینی است که با مجوز سازمان نظام روان‌شناسی ایران توانسته برای مطبش تابلو بگیرد و در طول هفته بیمارانی را ببیند. بنابراین استفاده از کلمه‌ روانکاو هیچ کاربردی ندارد و می‌تواند برداشت اشتباهی را برای مخاطب عام ایجاد کند.
در اتاق درمان جای نشستن هم مهم است
درمان‌های روان‌شناختی در قالب چند رویکرد مشخص شکل می‌گیرند و بر اساس رویکرد، تئوری‌ها و تکنیک‌ها هم فرق می‌کنند؛ اما اصول یکسانی وجود دارند که در تمام رویکردها کاربرد دارند. مثلا درباره‌ محل نشستن درمانگر و بیمار، مهم است که هر جلسه جای نشستن برای هردو نفر ثابت باشد. درصورتی‌که در طول این چهار قسمت گاهی حتی درمانگر کنار بیمار روی یک کاناپه می‌نشیند! از طرف دیگر جای درمانگر پشت میز نیست و لازم است روبه‌روی بیمار آن هم با فاصله مشخصی بنشیند.
خواسته‌ها و کنجکاوی‌‌های درمانگر مهم نیستند
درمانگر به‌هیچ‌وجه و تحت هیچ شرایطی حق ندارد خواسته‌های خودش را به بیمار تحمیل و کنجکاوی‌های شخصی‌اش را پیگیری کند. بیمار این حق انتخاب را دارد که هر جلسه درباره چیزهایی که خودش می‌خواهد حرف بزند. قرار نیست اولویت‌ها را درمانگر مشخص کند. مگر آن‌که بیمار بخواهد به خودش یا دیگری آسیب بزند، در این صورت درمانگر می‌تواند طبق رویکرد درمانی‌اش مداخله‌هایی داشته باشد. اما این‌که مراجع درباره‌ پدرش حرف بزند یا مادرش، موضوعی نیست که به درمانگر ارتباطی داشته باشد. درحالی‌که در یکی از قسمت‌ها می‌بینیم درمانگر بدون آن‌که زمینه‌ و مقدمه‌ای برای این حرف وجود داشته باشد از «آرمان بیانی» می‌‌خواهد تا درباره‌ مادرش حرف بزند! در قسمت چهارم هم درمانگر می‌گوید «چرا هیچ‌وقت راجع به مادرت حرف نمی‌زنی؟» و زمانی که با مخالفت مراجع مواجه می‌شود می‌گوید «جواب منو بده. من تشخیص می‌دم که ربط داره یا نداره!» درمانگر بعد از دیدن عصبانیت بیمار می‌گوید «اگه یه درصد هم شک داشتم که ما این‌جا باید راجع به مادرت صحبت کنیم، با این رفتارات دیگه مطمئن شدم!» اصطلاحی در روانکاوی با عنوان «روانکاوی وحشی یا خودرو» وجود دارد که به مواردی اشاره می‌کند که در آن روانکاو بدون آنکه به اصول حرفه‌ای دقت کند، هرکاری خودش بخواهد را انجام می‌دهد! درست است که در این سریال شاهد کار روانکاوی نیستیم و درمانگر هم در سریال روانکاو نیست، اما به‌درستی می‌توان همان اصطلاح را درباره‌‌‌ نحوه کارش به کار برد. چنین جملاتی در اتاق درمان خط قرمزهایی هستند که نشان می‌دهند درمانگر حرفه‌ای نیست و بهتر است چنین افرادی را به‌عنوان درمانگر انتخاب نکنیم.
درمانگر همه‌چیزدان نداریم!
در یکی از قسمت‌ها «آرمان بیانی» برای محک‌زدن درمانگر از او می‌پرسد کاپوتی را می‌شناسد یا نه؟ درمانگر هم برای این‌که نشان بدهد از دنیای هنر سردرمی‌آورد، می‌گوید «کارگردانه» اما از نوع نگاه‌های بیمار می‌فهمد که اشتباه تشخیص داده و با دستپاچگی حرفش را اصلاح می‌کند و می‌گوید: «نویسنده‌س.» نه‌تنها هیچ اشکالی ندارد که درمانگر بگوید فرد مشهوری را نمی‌شناسد یا حتی موضوعی بدیهی را نمی‌داند، بلکه لازم و ضروری است بدون هیچ شرم و خجالتی بگوید «نمی‌دانم، خودتان توضیح بدهید.» درمانگر در آن سکانس برای آن‌که ثابت‌ کند همه‌چیزدان است و نمی‌‌خواهد از بیمارش عقب بماند، به دانستن تظاهر می‌‌کند! درحالی‌که در اتاق درمان تظاهرکردن‌های درمانگر هیچ کارکرد درمانی و مفیدی ندارند و بازهم نشان می‌دهند با درمانگری مواجه هستیم که خودش با «ندانستن» میانه‌ خوبی ندارد. درمانگر حرفه‌ای و کاربلدی که خودش درمان شده باشد، قبل از هر چیز این ظرفیت را در خودش تقویت کرده‌است که بعضی چیزها را نداند و از این‌که آن را صادقانه پیش مراجعش آشکار کند، ترس و واهمه‌ای ندارد.