بزرگنمايي:
آریا جوان - مسدود شدن کارت‌های بانکی مهاجران افغانی موضوع تازه‌ای نیست، اما با وقوع دوباره‌ی این اتفاق، آن‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند.
روزنامه شهرآرا - فرزانه شهامت: در این روز‌های کرونایی که استفاده از پول نقد، یک نبایدِ حتمی به شمار می‌رود، این چند موقعیت ساده و روزمره را تصور کنید؛ اینکه در صف نانوایی، نوبتتان رسیده و باید کارت بکشید یا راننده تاکسی اینترنتی، منتظر ایستاده تا کرایه‌اش را از‌طریق اپلیکیشن پرداخت کنید. برای ناهار، ساندویچ سفارش داده‌اید و پیک، با کارت‌خوان منتظر پرداخت است.
چند قلم مورد‌نیازتان را از سوپرمارکت خریده و جلو پیشخوان ایستاده‌اید تا مبلغی را که مغازه‌دار می‌گوید، کارت بکشید. حالا تصورش را بکنید که با خطای سامانه مواجه شوید. دوباره امتحان کنید و دوباره همان پاسخ را دریافت کنید. بار سوم و... و شما از دلیلش بی‌خبر هستید. این وضعیتی است که هر‌از چندی برخی اتباع غیرایرانی با آن مواجه هستند، این یعنی سریال مشکلات بانکی اتباع همچنان ادامه دارد.
راه دوری نمی‌رویم و این مسئله را از ابتدای امسال بررسی می‌کنیم. قسمت نخست این سریال در تیر امسال، قسمت دوم در اواخر آذر و قسمت جدید آن، آخر هفته‌ای که گذشت، رسانه‌ای شد. هر‌چند در این میان نیز، مشکلات جسته‌و‌گریخته‌ای به گوش می‌رسید. آخرین گزارش مکتوب شهرآرا در این مورد به 23آذر برمی‌گردد که با عنوان «کارت شما مسدود شده است!» منتشر شد.
در این گزارش با تعدادی از مهاجران افغانستانی، صحبت کردیم و به شرح مشکلات و سرگردانی‌های ناشی از مسدود‌شدن کارت بانک‌شان پرداختیم. آن‌ها مدعی بودند که این اقدام بدون اطلاع قبلی و حتی ارسال یک پیامک خشک و خالی، صورت گرفته است. پاسخ مسئولان بانک مذکور در گزارش یادشده به چیز‌هایی از‌قبیل «پیگیری می‌کنیم» و «خبر می‌دهیم» خلاصه شد و بدیهی است اگر پیگیری‌ای صورت می‌گرفت، چنین مشکلی نباید تکرار می‌شد.
تکرار یک اشتباه
پنجشنبه‌ای که گذشت، تصاویری منتشر شد که حکایت از تکرار این موضوع داشت. یکی از این تصاویر مربوط‌به ازدحام جمعیت درمقابل شعبه‌ای در گلشهر مشهد بود، آن هم در روز‌هایی که بر استمرار رعایت پروتکل‌های بهداشتی و پرهیز از هر نوع تجمع تأکید می‌شود.
عباس یکی از مهاجران افغانستانی است که دراین‌باره می‌گوید: خبر نداشتم که قرار است کارتم قطع شود. دیروز می‌خواستم شارژ بگیرم، دیدم مسدود شده. رفتم بانک؛ خیلی شلوغ بود. اول وقت هم بود، اما نشد کارم را انجام بدهم.
نکته‌ای که درمیان پیام‌های اتباع خارجی دیده می‌شود، پاسخ‌های متناقضی است که از کارکنان شعبه‌های مختلف دریافت کرده‌اند. آن‌ها نمی‌دانند که آیا فعال‌شدن مجدد کارت بانکی، رایگان است یا خیر. آیا باید به شعبه‌ای که افتتاح حساب در آنجا انجام شده است، مراجعه شود؟ شماره مندرج در کارت آمایش، همان کد فراگیری است که گفته می‌شود نبود آن، دلیل مسدود‌شدن کارت‌های بانکی است یا باید برای دریافت آن از سایتی دیگر اقدام کنند؟
یکی از مخاطبان از پاسخ‌های متناقضی که از شعب مختلف دریافت کرده است، این‌طور می‌گوید: من به شعبه ابوطالب رفتم، گفتند نمی‌شود و باید بروی شعبه افتتاح حسابت. کار اداری داشتم سمت آبکوه، رفتم شعبه اول دستغیب. خلوت بود. کارت عابر و گذرنامه را دادم. هیچی نپرسید. در یک دقیقه، مسدود‌بودن هر دو کارتم را رفع کرد. نه کد فراگیر خواست، نه پرسید کارتت مال کدام شعبه است.
یکی دیگر از اتباع خارجی که خود را کاظم معرفی می‌کند نیز با تأکید بر اینکه خبر نداشته قرار است کارتش مسدود شود، از اعتبار کارت آمایشش تا خرداد 1400 می‌گوید و می‌پرسد: متولی ما مهاجران در ایران کیست؟ ما مشکلاتمان را به چه کسی بگوییم؟ چرا یک بار برای همیشه، یک مدرک معتبر نمی‌دهند؟
این ماجرا به مشهد محدود نمی‌شود و بر‌اساس اخبار دریافتی، آسمان دیگر نقاط کشور هم به همین رنگ است، اما به‌دلیل حضور پر‌رنگ اتباع افغانستان در مشهد، این موضوع در این جغرافیا، نمود بیشتری دارد.
گلایه هم‌وطنان
ازدحام در برخی شعب بانک‌هایی که کارت اتباع را مسدود کردند به‌ویژه در کلونی‌های جمعیتی اتباع در مناطق کم‌برخوردار شهر، اعتراض هم‌وطنانی را که مشتریان این شعبه‌های هستند، به‌همراه داشته است. سیدمصطفی فیروزآبادی، از مشتریان یکی از این بانک‌ها با انتقاد از ازدحام اتباعی که برای رفع مشکلات کارت خود به این بانک مراجعه کرده بودند، می‌گوید: پدرم فوت کرده است و برای واریز حقوق او به حساب مادرم، ناگزیر به افتتاح حساب در این بانک هستیم.
صبح ساعت8:40 رفتیم شعبه؛ غلغله جمعیت بود. 60-50 نفر در فضایی حدود 110 متر جمع شده بودند. جایی برای نشستن امثال مادر مُسن بنده هم نبود. شعبه، یک ضدعفونی‌کننده نداشت و برخی مراجعان ماسک نداشتند. درست یک‌ساعت معطل بودیم. معاون شعبه، در‌قبال اعتراض ما و دیگر مراجعان، رفتار درستی نشان نداد. وقتی به‌عنوان اعتراض به بازرسی شعبه که در طبقه سوم همان ساختمان است، مراجعه کردیم، فیلم‌هایی را به بنده نشان دادند که مربوط به ازدحام جمعیت در دیگر شعبه‌ها بود. گویا در یک شعبه، کار به شکستن شیشه‌ها و در یکی به کتک‌خوردن یکی از کارکنان بانک هم رسیده بود. عرض من این است که چرا باید رفع مسدودی کارت اتباع منوط به مراجعه حضوری و ازدحام آن‌ها باشد؟
ادامه ماجرایی که برایمان تعریف می‌کند هم عجیب و جالب توجه است؛ «فیلم دوربین‌های مدار‌بسته بانک را تقاضا کنید. دونفر به‌دلیل نبود جا غش کردند. چرا نباید مثل برخی شعب، مراجعان را ده‌نفر ده‌نفر داخل بفرستند. این را هم بگویم که بانک برای افتتاح حساب، برخلاف پروتکل‌های بهداشتی، درخواست 200هزار تومان پول نقد کرد و نوبت ما هم که رسید، گفتند سامانه افتتاح حساب، قطع است!»
10 دقیقه بعد...
با آگاهی از جایگاه یکی از این بانک‌ها برای اتباع افغانستانی و فراوانی حساب‌های آن‌ها در این بانک، با مدیر روابط عمومی این بانک در خراسان رضوی، تماس می‌گیریم تا هم توضیحات احتمالی را بشنویم و هم برای سؤالات مهاجران، پاسخی مطمئن دریافت کنیم. تماس نخست که پاسخ داده می‌شود، خودمان را معرفی می‌کنیم. پاسخ به 10دقیقه بعد موکول می‌شود. بوق آزاد، جوابی است که در تماس‌های بعدی‌مان دریافت می‌کنیم. در‌قبال ارسال پیامک نیز به سکوت صرف، بسنده می‌شود.
پیش از این برخی مدیران بانکی استان اعلام کرده بودند که ماجرای مسدود‌شدن کارت بانکی، به ناقص‌بودن اطلاعات هویتی افراد در شبکه بانکی برمی‌گردد و مختص اتباع هم نیست. به بیان دیگر بر‌اساس مصوبات بانک مرکزی برای اتباع ایران، کد ملی و برای اتباع خارجی، کد فراگیر نیاز است. اما نکته‌ای که به آن اشاره نکرده بودند، این است که اگر بنا به هر دلیلی، از‌جمله مقابله با پول‌شویی و واقعی‌شدن تراکنش‌ها، قرار است خدمات الکترونیک بانکی برای گروهی از مشتریان مسدود شود، چرا این اقدام با اطلاع قبلی به آن‌ها انجام نشود؟
مهم نیست برای ما چه مشکلی پیش می‌آید!
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شده، این مشکل هفته پیش نیز برای اتباع مشتری یک بانک دیگر اتفاق افتاد. یعنی درست چند روز بعد از اینکه مقامات وزارت خارجه از تلاش برای حل این مشکل خبردادند، یک بانک دیگر کارت‌های مهاجران افغانستانی را مسدود کرد.
زینب بیات، مجری رادیو دری و از شاعران نام آشنای افغانستانی ساکن مشهد از افرادی بود که کارتش توسط این بانک مسدود شده بود. او نوشت: «ناگهانی حسابت بسته می‌شود. بدون هیچ اطلاعی و بدون هیچ پیامکی. انگار در این قرارداد قرار است منافع یک طرف لحاظ شود و طرف دیگر، یعنی ما مردم، حقی برایمان تعریف نشده. نه حقی و نه حتی یک احترام ساده در حد فرستادن یک پیامک برای اطلاع از بستن حساب بانکی.
یک نفر در بیمارستان، یک نفر در پمپ بنزین، یک نفر در حال خرید روزانه، ناگهان با بسته بودن حساب بانکی خود رو به رو می‌شود. برای مسئولان بانکی مهم نیست که برای تو در آن لحظه چه مشکلی پیش می‌آید و این کارشان در وضعیت زندگی تو و نیاز‌های تو، روان تو و احساس تو چه تاثیری می‌گذارد. برای مسئول بانک، یک کلیک کردن و مسدود کردن است. آن هم به نام اتباع خارجی و این داستان هر سال تکرار می‌شود.»
ساعاتی بعد هم محمد سرور رجایی از چهره‌های فرهنگی نام آشنای مهاجران افغانستانی در تهران با انتشار پستی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «دیروز، صبح زود رفتم که دو تا نان داغ بگیرم. راهم را به سوی نانوایی سنگکی که کمی با خانه ما فاصله دارد، کج کردم. عطر و رنگ نان داغ سنگک، مجابم کرد که در صف چند نفری بایستم. ایستادم تا نوبتم شد، کارت عابر بانکم را یک‌بار، دو بار، سه بار ... به نفر بعدی گفتم آقا شما بفرمایید، انگار زندگی من غیر فعال شده است. احساس کسی را داشتم که سنگ روی یخ شده باشد. دست از پا درازتر بدون نان به خانه برگشتم. خدا را شکر کردم که در موقعیت اضطراری نبودم. الآن هم با تردید این دو سه جمله را می‌نویسم؛ نه برای کسی یا فلان مسئولی، برای دلم می‌نویسم. برای خودم که در این دو روز این بیت معروف:
از دست عزیزان چه بگویم گله‌ای نیست
گر هم گله‌ای هست، دگر حوصله‌ای نیست
مثل سنگ نان سنگک، چسبیده است بیخ زبانم و رهایم نمی‌کند.
پ. ن: برای دومین بار است که امسال کارت عابرم ناگهانی مسدود می‌شود..»
ساعاتی بعد هم روابط عمومی آن بانک اعلام کرد که کارت مهاجرین افغانستانی از روز جمعه 3 بهمن توسط بانک مرکزی جهت به‌روزرسانی اطلاعات مشتریان (شهاب) مسدود شده است.» او از مهاجرین افغانستانی خواسته بود جهت رفع مسدودیت و بروزرسانی اطلاعات هویتی‌شان به شعبه افتتاح‌کننده حساب خود مراجعه کنند.