بزرگنمايي:

آریا جوان - شبستان / آفرینش هستی، زمین، آسمان و آنچه میان آنها است و حتی آفرینش خود انسان و وجود اختیار در او اجباری است؛ ولی استفاده از آن با اراده ما خواهد بود. به عبارت دیگر از آنجاکه انسان دارای اختیار است، باید هزینه انتخاب خود را بپردازد.
 با توجه به آنکه دعای ندبه از ادعیه سفارش شده برای روز جمعه منتظران امام مهدی(عج) است در سلسله مطالبی مروری داریم بر شرح فرازهای نورانی این دعا و آموزه های مهدوی آن. در ادامه شرح فرازهای دوم و سوم از این دعای شریف مرور می شود: 
فراز دوم
«وَ صَلَّی اللَّهُ عَلی مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً؛ و درود و سلام خدا، سلامی کامل، بر محمد(ص)، پیامبرش و اهل بیت او.»
پس از حمد الهی بر حضرت محمد(ص) و آل محمد(ص) صلوات می فرستیم. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «هر دعایی که به درگاه الهی درخواست شود، در حجاب است تا وی بر محمد(ص) و آل محمد(ص) صلوات بفرستد».
این عبارت دارای نکاتی است:
نکته ها
این صلوات منشأ قرآنی دارد؛ چنانچه خداوند متعال در قرآن می فرماید:
«انَّ اللَّهُ وَ مَلائکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلیَ النَّبِی یا ایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً؛ یعنی همانا خداوند و فرشتگان بر محمّد صلوات می فرستند، ای کسانی که ایمان آورده اید شما نیز بر او صلوات و سلام بفرستید و تسلیم محض او باشید».
در این دستور و بخشنامه نکاتی وجود دارد که همه مدیران و بخشنامه کنندگان برای برانگیختن مردم به عمل کردن آن باید به آن توجه کنند:
1. خشنامه باید قاطع باشد: «انَّ اللَّهُ»؛ زیرا «انَّ» در زبان عربی، برای تأکید است.
2. خداوند، خود، پیش از امر کردن مردم به صلوات، به آن عمل می کند: «انَّ اللَّهُ وَ مَلائکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلیَ النَّبِی».
3. فرشتگان که از انسانها بهترند، صلوات می فرستند: «وَ مَلائکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلیَ النَّبِی»، پس شما هم صلوات بفرستید.
4. برای دستور به زیردستان به آنها احترام کرده و آنها را با نام زیبا مورد خطاب قرار دهید: «یا ایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا».
5. صلوات، نشانه محبّت، مؤدّت و وفاداری به خاندان پیامبر گرامی اسلام است که قرآن آن را اجر رسالت پیامبر(ص) دانسته است.
6. صلوات، صیقل دهنده روح زنگار گرفته انسان است و نفاق را از بین می برد. صلوات، عاملی برای محو گناهان، وسیله ای برای گشایش درهای آسمان، سبب استغغار و دعای فرشتگان در حق انسان، وسیله ای برای تقرّب به پیامبر در قیامت و دریافت شفاعت اوست.
7. صلوات، احترام زبانی است؛ ولی مهم تر از آن اطاعت عملی است که جمله «سَلِّمُوا تَسْلیماً» به آن اشاره دارد. بنابراین، بخشنامه ای خوب است که جامع باشد.
فراز سوم
اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا جَرَی بِهِ قَضَاؤُکَ فِی أَوْلِیَائِکَ الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِکَ وَ دِینِکَ، إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِیلَ مَا عِنْدَکَ مِنَ النَّعِیمِ الْمُقِیمِ، الَّذِی لَا زَوَالَ لَهُ وَ لَا اضْمِحْلَالَ؛ خدایا تو را ستایش می کنم درباره آنچه برای بندگان برگزیده ات مقدر کرده ای و نعمت های دائمی ویژه ای که به آنها داده ای.
گرچه خداوند برای همه مردم در طول تاریخ مقدرات حکیمانه و آزمایش های مختلفی را قرار داده؛ ولی این مقدّرات برای افراد ویژه با ظرفیت های بالا به طور ویژه خواهد بود. همانگونه خداوند در قرآن می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمِین».
امام باقر علیه‌السلام درباره ی آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفی...ذُرِّیَّهً...» فرمودند: «ما از آن برگزیدگان و باقیمانده ی آن عترت هستیم»
برخلاف برخی که خیال می کنند تمام حوادث و مقدرات به گونه ای است که انسان از خود هیچ اراده ای ندارد (به اصطلاح جبری هستند) و برخلاف گروه دیگری که می پندارند انسان در پیدایش حوادث به طور صددرصد دارای اختیار است؛ ما براساس تفکر اسلامی راه میانه را در نظر می گیریم و آن این است که انسان هم اختیار دارد و مجبور نیست و هم دست خدا بر سر اوست و نمی تواند هر کاری را که اراده کرده، انجام دهد. در این باره به یک مثال توجه کنید:
در تعلیم رانندگی هم معلم و هم شاگرد گاز و ترمز دارند؛ یعنی با اینکه شاگرد قدرت و اراده و ابزار گاز و ترمز را دارد، ولی این قدرت زیر نظر اراده معلم است.
ممکن است شاگرد گاز بدهد؛ ولی معلم این گاز را به مصلحت نداند و جلو آن را بگیرد و یا گاهی شاگرد ترمز کند؛ ولی معلم مصلحت بداند که ماشین را به حرکت درآورد؛ انسان نیز به همین ترتیب دارای اختیار است، ولی اراده و خواست خدا فوق اراده اوست.
قرآن در این باره می فرماید: «مَآ تَشَآءُونَ إِلّآ أَن یَشَآءَ اللهُ»؛ یعنی اراده و خواست شما در چارچوب خواست خداست.
ناگفته پیداست که مسئولیت انسان به خاطر موردی است که انسان اختیار دارد. به یک مثال توجه کنید:
شهرسازی، خیابان کشی، حفاری چاه، منبع آب و لوله کشی در اختیار دولت و سازمان آب است؛ اما باز و بسته کردن شیر آب در منزل با اراده ماست و به دلیل وجود همین اراده باید در برابر مصرف آب هزینه پرداخت کنیم؛ در کارهای الهی نیز مواردی از اختیار انسان خارج است.
آفرینش هستی، زمین، آسمان و آنچه میان آنهاست و حتی آفرینش خود انسان و وجود اختیار در او اجباری است؛ ولی استفاده از آن با اراده ما خواهد بود. به عبارت دیگر از آنجاکه انسان دارای اختیار است، باید هزینه انتخاب خود را بپردازد.
منبع: شرح قرآنی دعای ندبه - محسن قرائتی
برگرفته از پایگاه بنیاد بین المللی دعا