بزرگنمايي:
آریا جوان - سازمان جهانی بهداشت در دیدگاه نوین خود بهداشت روانی را برخورداری از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی معنی کرده است. در این میان بهداشت روان واژه ای است که بیانگر توانایی شناختی و عاطفی یک فرد برای برخورداری از یک زندگی بارور است. در اصل بهداشت روان به حالتی از رفاه اطلاق میشود که در آن فرد تواناییهای خود را میشناسد و میتواند بر تنشهای روانی معمول در زندگی فایق آمده و بهصورتی کارآمد مثمر ثمر باشد.
ما در ادامه قصد داریم به شما آموزش دهیم که بهداشت روانی در ابعاد مختلف چه تعریفی دارد و راههای رسیدن به آن را توضیح دهیم.
عوامل مؤثر بر بهداشت روان
عوامل فردی : این عوامل شامل ژنتیک و فیزیولوژی، جنسیت، یادگیری مهارتهای زندگی، اعتماد به نفس، قدردانی، باورها و اعتقادات فردی، خندیدن و شادی، لذت بردن از زندگی، نداشتن کشمکش، تغذیه مناسب، ورزش، خواب مناسب و کافی، عدم وجود اعتیاد، اشتغال به کار است. عوامل محیطی : این عوامل شامل مسائل حقوقی، مسائل سیاسی، مسائل اقتصادی و مسائل اجتماعی (نظیر جنگ و جنایت)، مسائل فرهنگی و محیط خانوادگی (نظیر خواستههای غیر واقعی والدین،حمایتگری بیش از حد و برعکس طرد کردن و …) است. عوامل اجتماعی : این عوامل شامل کیفیت روابط فرد با افراد دیگر (نزدیکان و گروههای اجتماعی)، پاسخهای درونی فرد (احساس، تفکر و رفتار)، بیکاری، سطوح پایین آموزش و پرورش و کمبود غذا و سرپناه و دسترسی به مراقبتهای بهداشتی است.
ابعاد مختلف بهداشت روانی
بهداشت روانی در خانواده بهداشت روانی در محیط کار بهداشت روانی در مدرسه 1. بهداشت روانی در خانواده
یکی از عوامل موثر در شکل گیری رفتار فرد، خانواده است. فضای خانه، نخستین و با دوامترین عاملی است که در رشد شخصیت و بهداشت روان افراد تاثیر میگذارد؛ به گونهای که میتوان گفت پدر و مادر نیرومندترین آموزگار افراد در زندگی، آموزش خانوادگی پایدارترین آموزش و محیط خانه مهمترین آموزشگاه برای هر فرد میباشد. تامین بهداشت روانی افراد خانواده، سهم به سزایی در تامین و حفظ بهداشت روان جامعه دارد و عدم تامین بهداشت روان خانواده آسیبهای شدیدی بر پیکره جامعه وارد می کند.
برای ایجاد و حفظ سلامت روان در خانواده لازم است تک تک اعضای آن با مهارتهای لازم برای زندگی آشنا شوند.
ویژگی خانوادههایی که در بین آنها بهداشت روانی حاکم است:
آنها محیطی امن و با ثبات دارند. از ارتباط با یکدیگر لذت میبرند و ارتباط موثر با هم دارند. در هر سنی مورد پذیرش یکدیگر هستند. محلی برای بروز و رشد شخصیت، هوش و استعداد یکدیگر فراهم میکنند. با هم تجربه میکنند و خطاهای یکدیگر را اصلاح میکنند. به سلامت جسمی یکدیگر اهمیت میدهند. به حرفهای یکدیگر با دقت گوش میکنند. شرایط گفتگو و تبادل نظر برای یکدیگر فراهم میکنند. فعالیتهای خود را گروهی انجام میدهند. افراد خانواده یکدیگر را سرزنش نمیکنند. نسبت به یکدیگر مسئولیتپذیر هستند.
2. بهداشت روانی در محیط کار
از آنجا که بیشتر وقت افراد در محیط کار میگذرد، به همین دلیل محیط کار اهمیت زیادی در تامین سلامت جسمانی و روانی افراد دارد. بهداشت روان در محیط کار یعنی مقاومت افراد در مقابل حوادث و تعارضهایی که در محل کار به وجود میآید. محیط کاری که در آن بهداشت روانی حاکم باشد، بدین صورت است که هر یک از کارکنان از فعالیتها و محل کار خود احساس رضایت میکنند و علاقمند به محل کار خود هستند.
علاوه بر این، همه کارکنان قادر به ایجاد روابط مطلوب در محیط کار و با یکدیگر هستند. همچنین هر یک از کارکنان نسبت به خود، رؤسا، همکاران و بطور کلی نسبت به محیط کار خود و خصوصاً نسبت به جایگاه خود در آن اداره یا سازمان، احساس مثبتی دارند.
توصیههایی برای رسیدن به بهداشت روانی در محیط کار:
شناخت موقعیت. ایجاد جو صمیمیت، همدلی، صداقت. تجربه کسب کردن در کار. استراحت به موقع. پرهیز از اشتغال به چندکار و هدف گرا بودن. همکاری و احترام متقابل در میان کارکنان سازمان. شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان آور در محیط کار. ایجاد جو صمیمیت، همدلی، صداقت، همکاری و احترام متقابل در میان کارکنان. پرهیز از اعمال روشهای مبتنی بر زور و اجبار. شناسایی استعدادهای بالقوه کارکنان و فراهم ساختن رشد و شکوفایی این استعداد در حد توان و امکانات سازمان. شناسایی دلایل واقعی کم کاری، غیبت از کار، بی حوصلگی و بی علاقگی به کار، کم توجهی و بی دقتی کارکنان توسط مدیر.
3. بهداشت روانی در مدرسه
امروزه باید بدانیم مدرسه فقط نقش سنتی و آموزش و رشد مهارتهایی مانند خواندن و نوشتن و اکتساب دانش را ندارد. هدف آموزش و پرورش تنها تعلیم درس نیست، بلکه هدف پرورش جسم و روان دانش آموز است. متاسفانه امروزه موضوع سلامت روان کودکان هنوز به شکل صحیح مورد توجه و قبول مدرسه قرار نگرفته و بر اساس این غفلت مدرسه، به طور غیرمستقیم در ازدیاد اختلالات روانی کودکان موثر واقع شده است.
در واقع مدرسه نقش تعیین کنندهای در ایجاد عزت نفس و احساس شایستگی دانش آموزان دارد. محیط مدرسه میتواند دانش آموزان را آماده پذیرش مسئولیت، تصمیم گیری و حل مسائل زندگی سازد. مدرسهای که در آن بهداشت روانی حاکم باشد، معلمان در آن میکوشند به هر فرد به اندازه توانایی او مسئولیت دهند و تا حد امکان به پرورش روانی-فکری و جسمانی دانش آموزان میپردازند. معلم الگوی تعاملی و متعادلی میان خود و دانش آموز برقرار میکند و در این ارتباط به شخصیت و نیازهای دانش اموزان توجه کافی دارد و کارها بر اساس استعدادها و تمایلات، میان شاگردانش تقسیم میکند.
در اصل مهمترین شرط معلم خوب از لحاظ بهداشت روان این است که با دانش آموزان با کمال صمیمت و خلوص نیت رفتار کند. دانش آموزان را دوست بدارد و از رفتار آنان آزرده نشود، بلکه با صبر و حوصله و خوشرویی، سعی کند به عمق مشکلات آنان پی ببرد و در حل این مسائل تا حد ممکن بکوشد. در واقع مسئولیت اولیای مدرسه به افزایش علم و آشنا کردن دانش آموزان به ارزشهای شناختی، اجتماعی و اخلاقی خلاصه نمیشود؛ بلکه آنها مسئول تغییر و اصلاح رفتارهای ناسازگار و تامین بلوغ فکری و سلامت روان دانش آموزان نیز هستند.
اصول بهداشت روانی در مدارس
آگاه سازی مسئولین مدرسه و معلمین در اتخاذ شیوههای ارتباطی و تربیتی مناسب رفع عوامل مخل بهداشت روانی معلمین ارتباط مستمر با خانواده دانش آموزان به روز رسانی اطلاعات و آگاهیهای مشاوران و ارتقای توانمندیها و مهارتهای آنها بهبود شرایط فیزیکی مدارس برگزاری جلسات آگاه سازی برای دانش آموزان و در جهت آموزش مهارتهای فردی، کنترل استرس و تامین بهداشت روانی آشنایی مسئولین مدارس با فعالیتهای مرکز اورژانس و انواع آسیبهای اجتماعی نوپدید
حرف آخر
به یاد داشته باشید توانایی لذت بردن از زندگی، اساس بهداشت روانی است. در واقع راز زندگی، لذت بردن از آن است. رها ساختن ذهن از نگرانیهای مربوط به آینده و یا دغدغههای گذشته، یکی از راههای لذت بردن از زندگی است. در واقع راه اصلی لذت بردن از زندگی رسیدن به بهداشت روانی است. بدین منظور ما نیاز داریم با برنامهریزیهای مناسب و استفاده از مشاوره و راهنماییهای افراد کاردان، رسیدن به بهداشت روانی را برای خود و خانواده خود میسر کنیم.
آیا شما خود را فردی دارای بهداشت روانی میدانید؟ آیا راههای رسیدن به بهداشت روانی را میدانید؟ به نظر شما عوامل رسیدن به بهداشت روانی چیست؟ لطفا نظرات و تجربیات خود را، در پایین همین صفحه با ما در میان بگذارید.
در پایان به شما پیشنهاد میکنیم روشهای بهبود سلامت روان را نیز در انگیزه بخوانید.