بزرگنمايي:

آریا جوان - کشور ایران از لحاظ وسعت، موقعیت جغرافیایی و تنوع اقلیمی جزو یکی از 10 کشور بلاخیز جهان محسوب می‌شود. بلایا چه از نوع طبیعی مثل زلزله، سیل، سونامی، طوفان، آتشفشان، رانش زمین و چه از نوع انسان‌ساخت مثل حملات جنگی دشمن، سقوط هواپیما، خارج شدن قطار از ریل، تصادفات جاده‌ای، آتش‌سوزی‌ها و انفجارها باشند، کارکرد طبیعی مردم و جامعه را مختل کرده و منابع انسانی و مالی را تخریب می‌کنند.
بیمارستان‌ها در مدیریت موثر بحران‌ها و بلایا ممکن است با نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیداتی مواجه باشند که شناسایی آن‌ها و مداخلات متناسب می‌تواند نقش ارزنده‌ای در پویایی برنامه‌های مرتبط ایفا کند. محققان در پژوهشی به منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت‌ها و تهدیدات مدیریت بحران و بلایا دیدگاه‌ اعضای کمیته‌ی مدیریت بحران و بلایای بیمارستان‌های دولتی ایران را بررسی کرده‌اند.
این مطالعه‌ی توصیفی تحلیلی به صورت مقطعی در تابستان و پاییز سال 1397 انجام گرفت. جامعه پژوهش، بیمارستان‌های دولتی ایران بودند که براساس آمایش سرزمینی، ابتدا 2 استان در هر کدام از 10 کلان منطقه به صورت تصادفی انتخاب و در هر استان یک دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی انتخاب شدند. در استان‌هایی که بیش از یک دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی مستقر بود، فقط یک دانشگاه/دانشکده‌ی علوم پزشکی به طور تصادفی انتخاب شد.
بدین ترتیب دانشگاه‌های علوم پزشکی گیلان و سمنان از کلان منطقه یک، تبریز و اردبیل از کلان‌منطقه دو، کرمانشاه و همدان از کلان‌منطقه سه، اهواز و لرستان از کلان منطقه چهار، بوشهر و یاسوج از کلان‌منطقه پنج، زنجان و اراک از کلان‌منطقه 6، اصفهان و یزد از کلان‌منطقه هفت، زاهدان و جیرفت از کلان‌منطقه هشت، مشهد و اسفراین از کلان‌منطقه‌ی 9 و تهران و شهید بهشتی از کلان منطقه 10 انتخاب شدند. بعد از انتخاب و اجرا، دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و زنجان به دلیل آماده نبودن در بازه‌ی زمانی تعیین شده از مطالعه حذف و 18 دانشگاه وارد مطالعه شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها در این مطالعه، پرسشنامه‌ی محقق ساخته بود.
در این مقاله آمده است: «در این مطالعه از 20 دانشگاه منتخب، با مشارکت 18 دانشگاه، 410 نفر از اعضای کمیته بیمارستانی مدیریت بحران و بلایا وارد مطالعه شدند، ولی 63 نفر به دلیل این که هیچ موردی از قوت‌ها و ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات و راهکارها را بیان نکردند، از بررسی در مطالعه حذف شدند. بنابراین یافته‌ها با 347 نفر توصیف و تحلیل شد.»
نویسندگان این مقاله می‌گویند: «نتایج این مطالعه نشان داد بیمارستان‌های مورد بررسی در راستای توسعه زیرساخت‌های مدیریت بحران و بلایا، ضمن برخورداری از نقاط قوت متعدد، فرصت‌های زیادی را پیش رو دارند و هم با داشتن نقاط ضعف زیاد با تهدیدات متعددی مواجه هستند و در چارچوب توسعه برنامه، نیازمند انجام اصلاحات و اقدامات ملی و یا محلی هستند.»
این مطالعه در خصوص موارد قوت مدیریت بحران و بلایا نشان داد که وجود منابع انسانی ماهر به عنوان گسترده‌ترین موضوع مطرح شده بیش از 16 درصد موارد قوت را پوشش می‌دهد. یافته‌ی فوق با توجه به توسعه آموزش عالی در دهه‌های اخیر ایران که خیلی از نیروهای انسانی موفق به اخذ مدرک تحصیلی عالی در مقطع کارشناسی و بالاتر شدند، مورد تایید قرار می‌گیرد.
در پژوهش حاضر، نامناسب بودن زیرساخت‌های سازه‌ای بیمارستان و ناکافی بودن فضای فیزیکی مراکز درمانی حدود یک چهارم نقاط ضعف را به خود اختصاص داد. همچنین در این مطالعه، امکان توسعه همکاری و هماهنگی با سایر ارگان‌ها و سازمان‌ها و جلب حمایت آن‌ها به عنوان بالاترین فرصت مطرح شده که این فرصت با توجه به وابسته بودن تامین حدود 75 درصد نیازهای سلامت جامعه به مشارکت سایر بخش‌های خارج از سازمان‌های مراقبت سلامت، می‌تواند امیدواری زیاد در بین مدیران و کارکنان بیمارستان‌ها ایجاد کند که بدون دلسردی برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های برون‌بخشی، برنامه‌ریزی و اقدام کنند.
مطالعه‌ی حاضر، نامناسب بودن موقعیت جغرافیایی مکان بیمارستان (مرکز شهر، منطقه پرترافیک، در مسیر سیلاب و رودخانه، فضای محدود بیرونی، مجاورت با مراکز سیاسی، اقتصادی و نظامی) را بزرگترین تهدید مطرح کرده که در سایر مطالعات هم به موارد مشابه پرداخته شده است.
به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که بیمارستان‌های دولتی ایران با وجود تلاش‌های مستمر چند سال اخیر، هنوز نقاط ضعف متعددی دارند که با توجه به تهدیدات بیرونی، در مدیریت موثر بحران راه نسبتا سخت و پیچیده‌ای در پیش دارند.
این مطالعه توسط پیرحسین کولیوند، محمد اسماعیل مطلق، حسن اشرفیان امیری، سید فرزاد جلالی، هما یوسفی خوش‌سابقه، سید داوود نصرالله‌پور شیروانی، نفیسه بیگم میرکتولی و مصطفی جوانیان انجام شده است و مقاله حاصل از آن در سومین شماره‌ی جلد بیست‌وسوم مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم منتشر شده است.